– Өрт пен су тасқынына қарсы күрес облысымыз үшін өте өзекті. Сондықтан аудан, қала әкімдері мен тиісті басқармаларға қауіпсіздік шараларын жауапкершілікпен атқаруды тапсырамын. Жолдың жиектерін жыртып, өртке қарсы минералды жолақтар салу жұмысын шұғыл аяқтаңыздар. Екіншіден, өрт қауіпсіздігіне қажетті техника алу, бекеттер салуға қатысты ұсыныстарыңызды беріңіздер. Зерделеп, маңызына қарай қаржы бөлуге тырысамыз, – деді Дархан Сатыбалды.

Аппараттың апталық мәжілісінде Түркістан облысының Төтенше жағдайлар департаменті бастығының міндетін атқарушы Бекболат Төреқұловтың есебі тыңдалды. Оның айтуынша, биыл өңірде орташа ауа температурасы 40 градусты құрап, өте ыстық болмақ. Сондықтан өрт қаупі өте жоғары. Дайын болу керек.

Түркістан облысы аумағында өрт қауіпті кезең басталғалы 478 гектарды құрайтын 1 орман өрті, 187 гектарды құрайтын 64 дала алқаптарының жану жағдайлары тіркелген. Алдын алу жұмыстарының іс-шаралар жоспары бекітіліп, биылғы 10 сәуірде комиссия отырысымен тиісті мекемелер мен ұйымдарға тапсырмалар берілді. Жоспардың орындалу барысы ойдағыдай. Дегенмен бірқатар мекемелер мен ұйымдардың орындау көрсеткіштері ақсап тұрғаны байқалуда. Мәселен, Кентау қаласы мен Бәйдібек, Ордабасы, Сайрам, Созақ, Төлеби, Келес, Отырар аудандарының әкімдіктері тарапынан атқарылып жатқан жұмыстар туралы ақпарат департаментке түспеген. Сондай-ақ өрттің алдын алу үшін минералды жолақ жырту жұмыстары әлі күнге дейін кейбір аудандарда толық жүргізілмеген.

«ҚазАвтоЖолдың» Түркістан филиалы арқылы республикалық маңызы бар автомобиль жолдарының 361 шақырымына жолақ жырту жоспарланған. Бүгінде тек 128 шақырымына ғана жүргізген. Түркістан облысының жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары басқармасы облыстық маңызы бар автомобиль жолдарында тиісті жұмысты жандандыру керек. Бәйдібек, Қазығұрт, Созақ, Сарыағаш аудандарында минералды жолақ жырту жұмыстары өте нашар.

Өңірдегі орман қоры аумақтарында 9647 шақырым жолақ салу жоспарланып, толық орындалған. Орман қоры аумағына рейд жалғасып, бүгінгі күнге 151 тұлға әкімшілік шараға тартылған.

Жұмылдыру даярлығы, аумақтық қорғаныс және азаматтық қорғау басқармасының басшысы Санжар Бүрлібаевтің айтуынша, дала алқабының жану оқиғалары автокөлік жолдарында жиі тіркелуде. Сонымен бірге егістік алқабында жұмыс істеп жатқан техникалардан шыққан және елді мекендер аумағындағы құрғақ шөптің өрттері де есепке алынған. Тұрғын үйлер мен қоралардан да өрт шыққан. Басым бөлігі – өрт қауіпсіздігі ережесінің сақталмауынан. Осыған орай, минералды жолақтар жүргізу, қадағалау жұмыстарын одан әрі күшейту қажет.

Облыстық мемлекеттік өрт сөндіру бөлімшелері жоқ елді мекендерде 134 ерікті өрт сөндіру құрылымы бар, адам саны – 7564. Өрт сөндіруге бейімделген техника иелерімен өрт сөндіруге келісімшарттар түзілген.

Түркістан облысы аумағында жалпы 800-ден аса елді мекен орналасқан. Соңғы жинақталған мәліметтерге сәйкес мемлекеттік өрт сөндіру бөлімдері және құрылған маусымдық өрт сөндіру бекеттері 1 527 629 халық тұратын 656 елді мекенді өрттен қорғауда. Өртке қарсы күрес, техникамен, бекетпен қамту жұмыстары жанданады.

Алдыңғы жылы Қостанай облысындағы ірі орман өрті елді мекендерге зиянын тигізді. Нәтижесінде, 43 мың га, оның ішінде орманмен көмкерілген 33,8 мың га алқап отқа оранған болатын. Орын алған орман өрті республика көлемінде резонанс туғызып, орман заңдылықтарына, оның ішінде орманды өрттен қорғау нормативтеріне бірқатар өзгерістер енгізілді. Сондықтан облыс аумағында жоғарыда атап өткендей кең көлемде орман өртіне жол бермеу және алдын алу мақсатында биылғы өңірдегі ормандардағы өрттерді қорғау үшін алдын алуға осындай оқу-жаттығу жұмыстары жүргізіліп жатыр. Аудан, қала әкімдіктері мен тұрғындар, саяхатшылар өрт қауіпсіздігін қатаң сақтауы керек.

Қазақстан Республикасы Президентінің Жолдауына сәйкес, мемлекеттік орман қорында 2 млрд. және қалалар мен елді мекендер аумағына 15 млн. ағаш-көшеттерін отырғызу тапсырмасын орындау мақсатында, облыс әкімдігі кешенді жоспар қабылдап, алдағы 5 жылда 132 мың гектар аумаққа 217 млн. түп ағаш егу жоспарланған. Оның ішінде облыстық табиғи ресурстар және табиғатты пайдалануды реттеу басқармасына қарасты мекемелермен 110 мың гектар жерге 170 млн. түп орман дақылдарын егу қолға алынып, атқарылуда. Былтыр орман қорының 16 200 гектар аумағына 23 818 мың данаға жуық әртүрлі ағаш көшеттері егілді. Биыл 20 300 гектар аумаққа 32 миллионнан аса көшет егу жұмыстары жүргізіліп жатыр.

Табиғи өрт: одан сақтану шарасы қандай?

Өрт – адам және жануарлар өмірі мен денсаулығына, қоғам мен мемлекет мүдделеріне материалдық залалын тигізетін бақылауға алу қиын апат. Өрттердің 80%-ы адам кінәсінен, соның ішінде өрт қауіпсіздігі шараларын бұзудан, ақауы бар құрал-жабдықтарды пайдаланудан болады. Ал табиғат жағдайында өрттер найзағай соғуынан немесе аптап ыстық кезінде туындайды. Бұны табиғи өрт деп атайды. Нақтылайтын болсақ, табиғи өрт – табиғи ортада өздігінен пайда болып, таралатын және бақыланбайтын жану процесі. Табиғи өрттер орман және дала өрттері болып екіге бөлінеді.

Орман өрті

Орман экожүйелеріндегі өздігінен немесе жасанды жолман пайда болған өрт. Мысалы, биыл Қазақстанның орманды аймағы саналатын Шығыс Қазақстан облысында 62 орман өрті тіркелген. Оның 48-і найзағай жалыны себебінен, 13 жағдай өрт қауіпсіздігі ережелерін бұзғаннан, біреуі қасақана өрт кесірінен болған. 

Орман өртінің ең маңызды сипаттамасы оның таралу жылдамдығы. Өрт сөндірушілер мен төтенше жағдай қызметкерлері алдымен оның жиегінің ілгерілеу жылдамдығымен анықтайды. Сол бойынша өртті өшіру жұмыстары жүреді.Өрттің таралуына қарай орман өрттері жер беті, жер үсті және жер асты өрттері болып бөлінеді.

Жер беті - жердің үстіне және орман өсімдіктерінің төменгі қабаттарына таралатын өрт. Жердегі өрт кезінде орман қоқысы, шөптер мен бұталар жамылғысы, өскен және өскен өсімдіктер жанып кетеді.

Жердегі өрт көбінесе ормандарда болады, ал жалынның биіктігі 1,5-2 метрге жетеді. Таралу жылдамдығы әдетте минутына 1-3 метрден аспайды, өрт аймағындағы температура 400-900° дейін жетеді. Жер беті өрттері ең жиі кездеседі, өрттердің жалпы санының 98%  беткі қабат өрттерінен тұрады. 

Жер үсті – ең қауіпті өрт түрі. Ол қатты желден басталып, ағаштарды толықтай қамитиды. Өрт ағаш бойымен қозғалады, оның таралу жылдамдығы ауа-райынының тыныш күйінде 3-4 км/сағ жетуі мүмкін, желді ауа-райында  25-30 км /сағ және жылдам болуы мүмкін. Өрт аймағындағы температура 1100 ° C дейін көтеріледі. Жел негізгі оттан бірнеше ондаған, тіпті жүздеген метр қашықтықта жаңа өрттер тудырады.

Жер асты өрт (шымтезек) – бұл батпақты және батпақты топырақтардың шымтезек қабаты жанатын өрт. Ол төмен жылдамдықпен сипатталады (шамамен 0,5 м/мин). Шымтезек өрттерінің сипатты белгісі — көп мөлшерде жылудың жиналуымен жалынсыз жануы. Бұндай өрт түрлерін сөндіру қиын. Шымтезек өртінің себебі (тұтануы) –  батпақ бетінің құрғауы кесірінен табиғи, яғни күн сәулесінің түсуі немесе адамдардың қателігінен болады.

Далада және астық алқаптарында өрттің шығуына найзағай, жердегі және әуе көлігінің апаттары, егін жинау техникасының апаттары, лаңкестік әрекеттер және ашық отты немқұрайлы қарау себеп болуы мүмкін. Ең қауіпті жағдай көктемнің соңы мен жаздың басында ауа райы құрғақ және ыстық болған кезде өрбиді. 

Өрт сөндіру әдістері

Әлсіз және орташа өрттерді сөндірудің ең қарапайым әрі тиімді әдісі - өрттің шетін басып тастау. Ол үшін ұзындығы 1-2 метр бұтақтардың шоқтарын немесе көбінесе жапырақты шағын ағаштарды пайдаланады. 3-5 адамнан тұратын топ 40-50 минутта ұзындығы 1000 метрге жететін өрттің шетін тасу арқылы өшіреді.

Бұл шешім көмектеспеген жағдайда оттың шетіне бос топырақты лақтыру арқылы өртті сөндіреді. Ол үшін арнайы техниканы қолданған дұрыс, бірақ кейде оны қолмен жасауға тура келеді. Жарты сағатта бір адам өрттің шетінен 20 метрдей жердегі өртті тоқтата алады.

«WWW.AQ-QARA.KZ» - ақпарат