Жетісай аудандық полиция бөлімінің Әйелдерді зорлық-зомбылықтан қорғау тобының инспекторы полиция майоры Жанна Шалбекованың ұйымдастыруымен, аудан жөсөспірімдеріне әйелдерге және балаларға жасалынатын зорлық-зомбылықтың алдын алу мақсатында арнайы сабақтар өткізілуде. Шараның негізгі мақсаты - отбасы-тұрмыстық қарым-қатынастар аясында жасалынатын зорлық-зомбылықтың тәсілін және әдісін, сондай-ақ, оның себептері мен жағдайларын анықтау және ерте жүктіліктің алдын алу.

Іс-шараға аймақ мектептерінің 7-11 сынып оқушылары қатыстырылуда. «Әйелдер мен қыздарға қатысты зорлық-зомбылық – қазіргі таңдағы ең жойқын адам құқығы бұзылуының бірі. Зорлыққа жол бермеуіміз керек. Бұл денсаулық пен өмірге қауіпті мәселе гендерлік теңсіздік, билікті теріс мақсатта пайдалану және жағымсыз нормалардан бастау алады. Зорлық-зомбылық әйелдердің қоғамдық өмірге араласуына кедергі келтіреді. Гендерлік зорлық-зомбылық отбасылар мен қоғамдастық арасындағы байланысты әлсіретіп, елдердің әлеуметтік тұрақтылық пен экономикалық дамуға қол жеткізуіне жол бермейді. Гендерлік  зорлық-зомбылық жайттары экономикалық дағдарыс, конфликт немесе эпидемия сияқты кез келген төтенше жағдай кезінде өседі. БҰҰ Бас хатшысы Антониу Гутерриш COVID-19 пандемиясы кезінде үйдегі зорлық-зомбылық туралы хабарламалар санының күрт өскенін атап өтті. Гутерриш мырза әлем елдерін әйелдерге қатысты зорлық-зомбылықтың алдын алуға қатысты қатаң шараларды қолға алуға шақырды. 25 қарашада біз Әйелдерге қатысты зорлық-зомбылықты жою бойынша халықаралық күрес күнін атап өтеміз. Және бұл күні гендерлік зорлық-зомбылыққа қарсы белсенді іс-әрекеттің 16 күндік науқаны басталады. Бұл науқан маңызды мәселелерді көтеру және гендерлік зорлық-зомбылық туралы күрделі пікірталастарды қолдау үшін таптырмас құрал болып табылады. Біз БҰҰ Бас хатшысының «2030 жылға қарай әйелдерге қатысты зорлық-зомбылықты бірлесіп тоқтатамыз» науқанына қосыламыз. Біз гендерлік зорлық-зомбылықты Қазақстанмен екіжақты ынтымақтастық, Орталық Азия елдерімен аймақтық ынтымақтастық және халықаралық ұйымдармен бірлесіп, көпжақты қолдау арқылы тоқтатуға тырысамыз. Біз Қазақстанмен серіктестікті жалғастыруға және тәжірибе алмасуға ниеттіміз, өйткені біз COVID-19-ға жауап беру және экономиканы қалпына келтіру бойынша жоспарлар мен стратегиялар әзірлеудеміз. Гендерлік зорлық-зомбылыққа және гендерлік теңдікке қарсы күрес кез-келген стратегияның ажырамас бөлігі болуы керек. Біз әйелдер мен қыздардың өз әлеуетін толықтай жүзеге асыруға, зорлық-зомбылықсыз өмір сүруге және, әрине, өз армандарын орындауға ресурстар мен мүмкіндіктерге ие болатын әлемге бірлесіп қол жеткізе аламыз»,-деген Жанна Шалбекова, кәмілетке толмаған қыздардың арасында тағы бір өршіп тұрған мәселе ерте жүктілік екенін айтты.  «Елімізде 15-19 жастағы қыздар арасында ерте жүктілік Экономикалық ынтымақтастық пен даму ұйымы елдеріндегі жасөспірім қыздарға қарағанда 6 есе жиі кездеседі. ерте жүктіліктің көп жағдайда бойжеткен сенгіштігінен екені белгілі болды. Яғни, сценарий барлығына белгілі. Қыздар басқа қалаға оқуға келеді. Жаңа қала, жаңа ортада оларға қой дейтін қожа, әй дейтін әже жоқ. Бұған дейін үлкендер тарапынан қойылған шектеуді аттап өткісі келеді. Келе сала танысқан жаңа құрбыларымен таңға дейін түнгі клубтарда уақытын өткізеді. Жігіттер де оларға қырындайды. Бойжеткен болса, кәмелеттік жасқа толғанмын деп алдайды. Сезім еркіне берілген жігіт те, қыз да жағдайдың байыбына бармайды. Көп жағдайдың соңында жігіт түрмеге түсіп, қыз құрсақтағы баламен қалады». Мамандарға салсақ, бұл дерттің дауасын жыныстық сауаттылыққа әкеп тірейді. Қыз да, ұл да бұл істе ненің дұрыс, ненің бұрыс екенін мектепте үйренуі керек дегенді көлденең тартады. Өтпелі кезең деп аталатын уақытта жеткіншекте психологиялық тұрақсыздық болады. Кәмелеттік жасқа толмаған қыздар жағдайды қабылдай алмай, соңында өзіне қол жұмсауға шешім қабылдайды. Осы жаста жасөспірімдер психологиялық жағына қоса жүктілік қосылады. Ештеңені түсінбейтін қыз бұл проблемамен кімге және қайда барарын білмейді. Мамандардың пікірі бұл. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының дерегіне сенсек, жыл сайын әлемде балиғатқа толмаған 16 миллион қыз жүкті болады. Дүниежүзінде не шаруамыз бар деуіңіз мүмкін, алайда, бұл біздің елімізді де айналып өткен жоқ. Әлгі ДДСҰ жариялаған статистиканың көш бастаушылар қатарында Қазақстан да бар.Дәрігерлердің деректері бойынша жылына елімізде 130 мыңға жуық жасанды түсік жасалады. Соның 30 мыңға жуығы Алматы қаласында екен. Түсік жасатқандардың ең жасы – 13-14 жастағы жасөспірім қыздар. Бүгінде 14 жастағы жасөспірімдердің 10 проценті, 15-17 жастағы қыздардың 21 пайызы жыныстық қатынас тәжірибесіне ие.Айта кетері, Қазақстанда жасөспірім қыздар арасындағы жасанды түсік Еуропамен салыстырғанда 3-4 есе көп.Сондай-ақ, елімізде 21 мың ВИЧ дертін жұқтырған адам болса, соның 40 проценті – 15-29 жас аралығындағы жастар. Осындай түрлі себептерден елімізде 17 мың отбасы бала сүйе алмай отыр.Сондықтан, мамандар мұндай келеңсіз жайттардың алдын алу үшін балаларға жыныстық тәрбиені 12 жастан бастап жүйелі, сауатты түрде жүргізу керек дейді мамандар. Дәріс барысында инспектор Ж.Шалбекова, оқушылар тарапынан қойылған сұрақтарға толыққанды ақпарат беріп, қыз балалардың тәлім-тәрбиесі, өз құқығын қорғай білуі керектігін жеткізді. Сондай-ақ қандай да бір құқық бұзушылық жайты орын алған жағдайда, арнайы сенім телефондары мен полицияға хабарласулары қажеттігі ескертілді. Өз кезегінде жасөспірімдер полицейлер ұйымдастырған сабақ, ондағы айтылған құнды ақпараттар, мен ақыл-кеңестер үшін алғыстарын білдірді.

Келес аудандық полиция бөлімінің қызметкерлері бірнеше алаяқтық қылмысына қатысы бар күдіктіні анықтады. Атап айтсақ, алаяқ ер адам тұрғындардан қайтарымсыз несие алуға көмек беремін деп, алдау жолымен ақша алып отырған. Келес АПБ-ға жәбірленушілердің бірі арызданып, өзіне бейтаныс біреу мемлекеттен қайтарымсыз ақша алып беруге уәде бергенін жеткізді.

Осылайша алаяқ ауыл тұрғынының сеніміне кіріп, 370 мың теңгеден астам ақша алып, ұзақ уақыт уәдесін орындамай созып жүреді. Полиция бөліміне бұдан басқа алаяқтан зардап шеккен ауданның тағы бірнеше тұрғыны хабарласып, дәл осындай ақпараттарды жеткізген.

Жедел-іздестіру іс-шараларын жүргізу кезінде келестік қырағы полицейлер күдіктіні анықтады. Ол Шымкент қаласының тұрғын болып шықты. Бүгінгі таңда тергеу ер адамның алаяқтықтың 16 жайтына қатысы бар екенін анықтады. Жәбірленушілерге келтірілген шығынның жалпы көлемі шамамен 5 миллион теңгені құрады. Аталған жайттар ҚР ҚК-нің 190-бабы "Алаяқтық" бойынша тіркеліп, сотқа дейінгі тергеу амалдары жүргізілуде. Бүгінде болған оқиғаның толық мән-жайы анықталуда.

Айта кетйік, бүгінгі күні кең таралған қылмыстардың бірі – ол алаяқтық. Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінің (әрі қарай ҚК) 190-бабының 1-бөлігінде алаяқтықтың түсінігі берілген. Алаяқтық - бөтеннің мүлкін жымқыру немесе алдау немесе сенімді теріс пайдалану жолымен бөтен мүлiкке құқықты иемдену. Қарапайым сөзбен айтқанда алаяқтық -алдау және сенімге қиянат жасау жолымен бөтен мүлікті ұрлау болып табылады.   Аталған бап 4 бөліктен тұрады, соған байланысты алаяқтық үшін жаза түрлері де күшейтілген. Егерде кінәлі адам жай алақтық жасаған болса, яғни  ҚК-тің 190-бабының 1-бөлігінде көрсетілген әрекеттерді жасаса ол 2 жылға дейін бас бостандығынан айырылуы мүмкін. Алаяқтықтың адамдар тобында алдын ала сөз байласуымен, адам өз қызмет бабын пайдалана отырып, ақпараттық жүйені пайдаланушыны алдау немесе сенімін теріс пайдалану жолымен, мемлекеттік сатып алу саласында жасалған алаяқтық үшін аталған баптың 2-бөлігіне сай 4 жылға дейін бас бостандығынан айыру жазасы көзделген.  Алаяқтықтың ауыр түрлері осы баптың 3-4-бөліктерінде көрсетілген. Егер алаяқтың  ірі мөлшерде, яғни 1 000 айлық есептік көрсеткіш мөлшерінен аса жасалса, алаяқтықты мемлекеттiк функцияларды орындауға уәкiлеттiк берілген адам не оған теңестiрiлген адам не лауазымды адам не жауапты мемлекеттік лауазымды атқаратын адам жасаса, егер ол өзінің қызмет бабын пайдалануымен ұштасса, екі немесе одан да көп адамға қатысты жасалса немесе  алаяқтық бірнеше рет жасалған жағдайда  аталған баптың 3-бөлігінде 7 жылға дейін бас бостандығынан айыру жазасы көзделген.  Қылмыстық топ жасаған немесе  аса iрi мөлшерде, яғни айлық есептік көрсеткіштің 4000 есе мөлшернінен  асатын алаяқтық  жасалса, ол үшін сол баптың 4-бөлігінде 10 жылға дейін бас бостандығынан айыру жазасы көзделген.Барлық жағдайда да қосымша жаза ретінде кінәлінің мүлкін тәркілеу жазасы қолданылады.

Полицейлер жол-көлік оқиғасының алдын алу мен жолда жүру ережелерін өрескел бұзушыларды анықтауға бағытталған рейдтік-профилактикалық жұмыстарды тұрақты жүргізіп отырады. Мәселен Ордабасы аудандық полиция бөлімінің қызметкерлері Шұбарсу ауылы көшелерінің бірінде «ВАЗ-21099» маркалы көлік жүргізушісін жол ережесін бұзғаны үшін тоқтатты. Полицейлер құжаттарын тексеру кезінде, жүргізушінің масаң күйде екендігін аңғарады.

Бұл жайттың анық-қанығына жету үшін оған медициналық сараптама тағайындап, нәтижесі бойынша жүргізушінің алкагольдік ішімдік қолданғаны белгілі болады. Тәртіп сақшылары аталған жайтқа қатысты ӘҚБтК-нің 608-бабы 1-бөлігі «Жүргізушінің көлік құралын алкогольдік, есірткілік және (немесе) уытқұмарлық масаң күйде басқаруы, сол сияқты көлік құралын алкогольдік, есірткілік және (немесе) уытқұмарлық масаң күйдегі адамның басқаруына беру» бойынша іс құжаттар жинақтап, заңды шешім шығару үшін аудандық сотқа жолдады.

Аудандық соттың қаулысымен жүргізуші ӘҚБтК-нің 608-бабы бойынша кінәлі деп танылып, 7 жыл мерзімге көлік құралын басқару құқығынан айыру туралы шешім қабылданды. Сонымен қатар 15 тәулікке әкімшілік қамауға алынды.

Әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы 608-бапта«Жүргізушінің көлік құралын алкогольдік, есірткілік және (немесе) уытқұмарлық масаң күйде басқаруы, сол сияқты көлік құралын алкогольдік, есірткілік және (немесе) уытқұмарлық масаң күйдегі адамның басқаруына беру»:1. Жүргізушінің көлік құралын алкогольдік, есірткілік және (немесе) уытқұмарлық масаң күйде басқаруы, сол сияқты көлік құралын алкогольдік, есірткілік және (немесе) уытқұмарлық масаң күйдегі адамның басқаруына беру – 
он бес тәулікке әкімшілік қамаққа алуға және жеті жыл мерзімге көлік құралын басқару құқығынан айыруға алып келеді. 
2. Алып тасталды - ҚР 27.12.2019 № 292-VI (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз) Заңымен.
3. Осы баптың бірінші бөлігінде көзделген, жәбірленушінің денсаулығына қылмыстық жазаланатын іс-әрекет белгілері жоқ зиян келтіруге немесе көлік құралдарын, жүктерді, жол құрылыстары мен өзге де құрылыстарды не өзге мүлікті бүлдіруге әкеп соққан әрекеттер – 
жиырма тәулікке әкімшілік қамаққа алуға және жеті жыл мерзімге көлік құралын басқару құқығынан айыруға алып келеді. 
3-1. Осы баптың бірінші бөлігінде көзделген, әкімшілік жаза мерзімі өткеннен кейін бір жыл ішінде қайталап жасалған әрекеттер – 
жиырма тәулікке әкімшілік қамаққа алуға және сегіз жыл мерзімге көлік құралын басқару құқығынан айыруға алып келеді. 
3-2. Осы баптың үшінші бөлігінде көзделген, әкімшілік жаза мерзімі өткеннен кейін бір жыл ішінде қайталап жасалған әрекеттер – 
жиырма бес тәулікке әкімшілік қамаққа алуға және тоғыз жыл мерзімге көлік құралын басқару құқығынан айыруға алып келеді. 
4. Алып тасталды - ҚР 27.12.2019 № 292-VI (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз) Заңымен.
5. Алып тасталды - ҚР 27.12.2019 № 292-VI (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз) Заңымен.
6. Осы баптың бірінші, екінші және үшінші бөліктерінде көзделген, көлік құралдарын басқару құқығы жоқ адамдар жасаған әрекеттер – 
жиырма тәулікке әкімшілік қамаққа алуға әкеп соғады. 
7. Осы баптың алтыншы бөлігінде көзделген әкімшілік жаза мерзімі өткеннен кейін бір жыл ішінде қайталап жасалған, осы баптың алтыншы бөлігінде көзделген әрекеттер – 
отыз тәулікке әкімшілік қамаққа алуға әкеп соғады.  
8. Осы баптың алтыншы және жетінші бөліктерінде көзделген, осы Кодекстің 50-бабының екінші бөлігіне сәйкес әкімшілік қамаққа алу қолданылмайтын адамдар жасаған әрекеттер – 
екі жүз айлық есептік көрсеткіш мөлшерінде айыппұл салуға әкеп соғады деп жазылған. 

Қазығұрт ауданының полицейлеріне жергілікті тұрғын хабарласты. Онда ер адам өзінің ауруханада ем қабылдап жатқан егде жастағы әкесі белгісіз бағытқа шығып кетіп, қайта оралмағанын көрсеткен. Жергілікті тұрғын әкесін бірнеше сағат бойы өздігінен іздеп, таба алмаған. Содан полицейлерден көмек сұрайды. Аталған хабар бойынша қазығұрттық полицейлер ұшты-күйлі жоғалған қарияны табу мақсатында жедел-іздестіру жұмыстарына кірісті.

Ауруханаға жақын көшелерді, аулаларды біртіндеп тексеріп, болуы мүмкін делінген аймақтардың барлығын бақылады. Көрген-білгендерден сұрастырды. Барлық полицейлерге бағытнама беріліп, жан-жақты іздестірілді. Соның нәтижесінде із-түзсіз жоғалған егде жастағы қарияның жүрген жері анықталып, туыстарына аман-есен табысталды. Анықталғандай, тәртіп сақшылары қарияны шамамен 3-4 шақырым қашықтықтағы көрші ауыл маңынан жаяу кетіп бара жатқан жерінен тапқан.

Өз кезегінде әкесінің дін аман табылғанына қуанған ұлы полиция қызметкерлеріне алғысын білдірді: «Менің әкем белгісіз бағытта шығып кетіп, содан оралмады. Тез арада полиция қызметкерлеріне хабар беріп, көмек сұрадым. Олар 2 сағат ішінде әкемнің жүрген жерін анықтап, тауып берді. Полицейлерге рақмет!». Тәртіп сақшылары тұрғындарға егде жастағы туыстарын үнемі бақылауда ұстау керектігін түсіндіреді. Жақындарыңыз немесе туыстарыңыз адасып, жоғалған жағдайда, тез арада полицияға хабарласыңыздар.