Айта кетейік, 2024 жылы шегіртке тектестердің таралуының табиғи шыңы байқалады. Зиянкестердің таралу аумағының артуы 2023 жылы да анықталған болатын. Өткен жылы 1,5 млн га аумақ өңделсе, биылғы жылы шегіртке зиянкестеріне қарсы өңдеуге жоспарланған аумақ 2,5 млн га ұлғайған, оның ішінде Түркістан облысы бойынша – 271 мың га.

«Ағымдағы жылы өңдеуге 2,5 млн га жоспарланған, бұл соңғы жылдары (2016 жылдан бастап) – химиялық өңдеудің ең кең аумағы болып саналады. Өткен 2023 жылмен салыстырғанда 1 млн гектарға артық. Салыстырмалы түрде айтар болсақ, біздегі өңделетін жер Орталық Азияның барлық елдері өңдейтін аумақты қосқаннан да көп», - деп атап өтті Айдарбек Сапаров.

Министр мониторинг пен өңдеу үшін негізгі және қосымша ресурстар тартылғанын атап өтті.  Атап айтқанда, республика бойынша 2500-ден астам маман, 427 арнайы техника: 289 жерүсті желдеткіштері мен штангалы бүріккіштер, 56 аэрозольдік газ генераторлары (ГАРД), 36 аса жеңіл ауа жабдығы, 36 ұшақ жұмылдырылған. Биылғы жылы алғаш рет дрондар нақты нысандарды өңдеуге тартылды, бұл жетуі қиын жерлерде жұмысты жеңілдетті. Шегірткелердің көші-қонын болдырмау мақсатында көрші мемлекеттермен жұмыс жүргізілуде.

«Көршілермен және халықаралық ұйымдармен жұмыс істеп жатырмыз. Жұма күні, яғни, 7 маусымда біз ФАО алаңында шегірткеге қарсы күрес тақырыбы бойынша Орталық Азия елдерінің ауыл шаруашылығы министрлерінің кездесуін өткіздік. Күш-жігерді үйлестіру талқыланды. Ресей тарапымен кеңес өткізілді, өзбек әріптестерімен бірлескен өңдеулер жүргізілді», - деді Айдарбек Сапаров. Ауыл шаруашылығы министрі шегіртке зиянкестеріне қарсы өңделетін жерлерді анықтау және өңдеу мәселелері ведомствоның ерекше бақылауында екенін атап өтті.

Бір күнде 14 мың гектар алқапқа өңдеу жұмыстары жүргізілуде. Анықталған алқаптардың басым бөлігі, яғни 46 мың гектар жер өңделді. Оның ішінде жер үсті техникаларымен 34 мың гектар, әуемен 12 мың гектар өңдеу жұмыстары жүргізілді. Химиялық өңдеу жұмыстарына 77 дана жер үсті техникалары және 4 дана ұшақ жұмылдырылды.

Химиялық өңдеуге имидаклоприд, лямбда-циголотрин тобындағы «Ацет 200» (45,2 мың га) және «Гунсяо» (0,1 мың га) препараттары қолданылуда. Фитосанитариялық ахуал толық бақылауға алынды. Қосымша қаупі бар аймақтарды анықтау шаралары жүргізілуде. Химиялық өңдеу жұмыстары нақты республикалық болжам орталығы анықтаған алқаптарда атқарылған болатын. Облыста жалпы өңдеу жұмыстары сәуір айының басында басталған.

Тиісті жұмыстың ерте басталып, дер кезінде жүргізілуінен ауыл шаруашылығындағы үлкен шығындарға жол берілмеді. Биыл шегірткенің таралуы ауа райының салқын, жаңбырлы, желді болуына байланысты бір айға созылды. Залалсыздандырудан аман қалған шағын көлемінің қанаттанып, үйірленуі байқалуда. Сондықтан қосымша өңдеу жүргізілуде.

Айта кетейік, Түркістан облысы аумағында қолайлы фитосанитариялық ахуалды қамтамасыз ету мақсатында, ағымдағы жылдың 15 қаңтарында, облыс әкімінің өкімімен «Аса қауіпті зиянды организмдермен күресу үшін ұйымдастыру және үйлестіру жұмыстарын жүргізетін штаб құрылды». Штаб құрамына облыс әкімінің орынбасары, жауапты сала басшылары мен аудан, қала әкімдері енгізілген. Штаб құрамына сәйкес, 15 аудандарда осы жұмыстарды үйлестіру бойынша жергілікті штабтар құрылып дайындық жұмыстары жүргізілуде.

Түркістан облысы марокко шегірткесі көп таралған өңір болып табылады. Атап айтқанда негізгі ошақтары Арыс, Сарыағаш, Келес аудандары болып табылса, соңғы жылдары Бәйдібек, Ордабасы, Қазығұрт, Төлеби, Сауран, Шардара және Отырар аудандары, барлығы 10 ауданның 62 ауыл округтерінде кездеседі.

Ежелден ауыл шаруашылығы дақылдарының, шабындықтардың, жайылымдардың ең қауіпті зиянкестері шегіртке болып табылады. Қазақстанда шегірткелердің 270-тен астам түрі мен түр тармақтары мекендейді, олардың ішінде ең қауіпті түрлері итальяндық, азиялық, марокколық шегірткелер, саяқ шегірткелердің бірнеше түрі. Итальяндық шегіртке шегірткелердің топырағындағы зиянкестердің ішінде басым түр болып табылады, барлық жерде кездеседі.

Жаппай көбею кезеңдерінде шегірткелер басқа зиянкестерден келетін зиян мен шығынды салыстыруға келмейтіндей қирау тудыруы мүмкін. Оның көлемі шаршы метрге бірнеше жүздеген, тіпті мыңдаған данаға жетеді, ал елді мекендер көбінесе бірнеше миллион гектарға жетеді. Шегірткелердің жаппай көбеюінің ошақтары 7-10 жыл сайын кезеңді түрде қайталанады.

Шегіртке зиянкестерінің көбеюінің негізгі себептері – биологиялық өрлеу, өңдеу ережелерінің бұзылуы және соңғы жылдардағы қуаңшылық, яғни климаттың өзгеруі. Сондай-ақ агротехнологияларды, өсімдіктерді қорғауды ұйымдастыруды сақтамауға әкеп соғатын жерді пайдалану сипатының және ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілердің экономикалық тұрақсыздығы жағдайының өзгеруі және аса қауіпті егістік ауыспалы егістің маңызды егістіктерінің қорытындылары. Бұл миллиондаған гектар біркелкі емес тыңайған алқаптардың пайда болуына әкелді, бұл итальяндық шегірткенің және кейбір ең зиянды шегіртке түрлерінің дамуы мен қоныс аударуына ерекше қолайлы жағдай жасады. Осыған байланысты бұрын ауыспалы егістен алынып тасталған алқаптарды игеру, ауыл шаруашылығы дақылдарын өсіру технологиясын, мониторингті ұйымдастыру мен аса қауіпті зиянкестермен күресу әдістерін жетілдіру қажет.

«WWW.AQ-QARA.KZ» - ақпарат