Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті, Археология және антропология институтының бас ғылыми қызметкері т.ғ.д. профессор Мадияр Елеуов Сауран ауданындағы көне Қарашық-2 қаласының өмір сүрген уақытын анықтау мақсатында көлемі 3×1 метр, тереңдігі 5 метр қазба жүргізіліп, қаланың жасын анықтайтын заттай деректерге қол жеткізілгенін айтты. Қарашық өзенінен өтетін көпірдің жанынан қыш күйдіретін пештің орны анықталып отыр. – Бұл – құнды әрі қызықты археологиялық олжа. Қыш өндірісі болғанының дәлелі. Сондықтан Қарашық өзені бойындағы бір-екі пеш орнын қазып, оны қорғап, туризм орнына айналдыру керек. Осыған қолдау күтеміз, – дейді ол.Облыс әкімі жауапты басқарма басшысына осы мәселені зерделеп, тиісті ұсыныс беру жөнінде тапсырма берді.
Табылған құмбыздың іргесі бұзылмай сақталған. Қай ғасырда екені енді анықталады. Ғалымдар Қожа Ахмет Ясауи кесенесінің кірпіші осы пеште құйылған болуы мүмкін деген болжамды да зерттеп жатыр. Археологтар әзірге бір пешке қазба жұмыстарын жасаған. Ал маңында тағы да пештер бар. Осы күні өңір басшысы «Сырдария-Түркістан» мемлекеттік өңірлік табиғи паркі аумағына барды. Жауапты басқарма басшылығы тарапынан парктің қазіргі жұмысы, жай-күйі туралы мәлімет берілді. Дархан Сатыбалды Сырдарияның бойында орналасқан табиғаты ғажайып орынның туристік әлеуетін көтеріп, тартымдылығын арттыру бағытында жоспар жасап, ұсыныс беру жөнінде міндет жүктеді. Жауаптыларға тапсырмалар берді. – Бірінші міндет – табиғатты қорғау. Екіншіден, «Сырдария-Түркістан» өңірлік паркінің де туристік мүмкіндігін пайдалану керек. Зерделеп шығыңыздар. Жобалар ұсынылып, тиісті жұмыс жүргізілсін, – деді Дархан Сатыбалды.
Бұл өңірлік паркті құрудың негізгі мақсаты – Сырдария мен Арыс өзендерінің жайылмасының және Боралдай жотасының сирек кездесетін тау етегі мен таулы табиғи кешендері ландшафттарын табиғи қалпында сақтау, қоршаған ортаны қорғау, экологиялық ағарту, ғылыми-танымдық іс-шараларға пайдалану. Сонымен бірге ерекше экологиялық, ғылыми, тарихи-мәдени және рекреациялық құндылығы бар туристік және рекреациялық мақсаттарда қолдану да көзделген. Бұл – Қазақстандағы Тоғай кермаралының популяциясы қалпына келтіріліп жатқан жалғыз өңірлік парк. Сонымен бірге экотуризмді дамыту, тұқымбақтар жасақтауда да аталған парктің үлесі бар.
Айта кетейік, Түркістан маңындағы Қарашық өзенінде қазба және барлау жұмыстары жүргізіліп жатыр. Маусым айының басынан басталған жүмысты Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті, Археология және антропология институтының бас ғылыми қызметкері т.ғ.д. профессор Мадияр Елеуов басқарған «Университет археологиялық экспедициясы» ұйымдастырған. Жұмыс тобы «Қарашық өңірінің ежелгі және орта ғасырлық қалалары» атты отандық гранттық қаржыландыруы бойынша жүзеге асырып отыр.
Қазба жұмыстары нәтижесінде Қарашық-1 қаласының шаруашылық аймағында қыш кесектен қаланған ортағасырлық аула ашылды. Сонымен қатар Қарашық-2 қаласының өмір сүрген уақытын анықтау мақсатында көлемі 3×1 метр, тереңдігі 5 метр қазба жүргізіліп, қаланың жасын анықтайтын заттай деректерге қол жеткізді. Қарашық өзенінен өтетін көпірдің жанынан қыш күйдіретін пештің орны анықталды.
Бір топ БАҚ өкілдері кең көлемде насихаттау жұмыстарын жүргізу үшін Сауран ауданы, Түркістан-Қызылорда тас жолының бойындағы Қарашық өзенінің көпірінің жанынан табылған ертедегі қыш күйдіретін пештің орнына барып қайтты. Далалық семинар барысында мамандар толығырақ таныстырып өтті.
Табылған құмбыздың өзге өңірлерден ерекшелігі іргесі бұзылмай сақталғанында. Тарихи орынды қазба жұмыстары кезінде археологтар тауып алған. Көне ғимарат маңынан табылған жәдігерлер қазір зертханаға жіберілді. Қай ғасырдың көзі екені сол кезде мәлім болмақ. Ғалымдар Қожа Ахмет Ясауи кесенесінің кірпіші осы құмданда құйылған болуы мүмкін деп отыр. Бұл нысан өз заманында қыш құятын, күйдіретін орын болғаны мәлім. Мұндай орындардың ғылыми атауы «Құмбыз, құмдан» деп аталады. Археологтар әзірге бір ғана пешке қазба жұмыстарын жасағанын айтады. Ал маңында тағы да екі-үшеуі бар екеніне анық көзі жетіп отыр.
«AQ-QARA.KZ» - ақпарат
