Ата-бабаларымыздың сан ғасырлар бойы зарыға күтіп, аңсаған арман-тілектеріне, азаттық пен бостандыққа, тәуелсіздікке деген ұмтылыстарына алғашқы жарқын жол ашқан мемлекеттік егемендік туралы декларация қабылданған тарихи күн шынында да қастерлі де қасиетті болуға тиіс. Осындай орны өзгеше биік құтты мерекеге бүкіл еліміздегі сияқты киелі Отырар ауданында да ерекше мән, көңіл бөлінген сән-салтанатты жағдайда, жоғары деңгейде аталып өтті. Қастерлі мерекенің құрметіне орай бірқатар нысандар халық игілігіне пайдалануға берілсе, әртүрлі тақырыптағы қызықты да мазмұнды өткен іс-шаралар көпшілікке көтеріңкі көңіл-күй, рухани азық сыйлады. Отырар аудандық мәдениет сарайында өткен мерекелік салтанатты кешті солардың ішіндегі ең шоқтығы биік іс-шара болды десек қателеспейміз.

Сахна шымылдығы түріліп, асқақ мерекенің айбынын асырған мемлекеттік әнұранның үні сәулетті сарайды кернеді. «Менің Отаным – менің республикам» атты тақырыпты басты ұран еткен салтанатта Отырар ауданының әкімі Сәкен Сұлтанханов пен аудандық мәслихат хатшысы Мырзахан Манапов жұртшылықты айтулы мерекемен шын жүректен құттықтады. Мерекелік жиында ауданымыздың қос басшысы бір топ көп балалы алтын құрсақты аяулы аналарға Алтын алқа, Күміс алқа медальдарын, күні кеше ғана өткен аудандық мәслихат сессиясының шешімімен Отырар ауданының Құрметті азаматы атанған жандарға тиісті төсбелгілері мен куәліктерін тапсырды. Жиында сондай-ақ өмірдегі өнегелі жолдарымен, еңбектегі ерен жетістіктерімен құрметке бөленіп жүрген лайықты азаматтар облыс және аудан әкімінің Алғыс хаттарымен марапатталды.

Халқымыздың киелі айтыс өнерінде жүйелі жыр жолдарын өрнектеп топ жарып жүрген белгілі айтыскер ақын Дәурен Ақсақалов жырдан шашу шашқан кеште сөз алған отырарлық көрнекті ғалым, Түркістан облысы мен Отырар ауданының Құрметті азаматы Құлбек Ергөбек құттықтау лебіздерін білдіріп, бірқатар ой-пікірлері мен ұсыныс, тілектерін ортаға салды. Мазмұнды өткен мерекелік салтанаттың соңы аудан өнерпаздарының қызықты, әсерлі концерттік бағдарламасына ұласып, Ескендір Хасанғалиевтің қуатты «Атамекен» әні мен қорытындыланды.

Енді, осы аталған Республика күні мерекесінің тарихына, оның маңызына, басқа мерекелерден айырмашылығына аз-кем тоқтала кетуді жөн санап отырмыз. Өздеріңіз білетіндей, биыл Қазақстан бірнеше жылдардан кейін алғаш рет Республика күнін тойлауда. Бұл күн мереке қатарынан алынып тасталғанымен, биыл президент Қасым-Жомарт Тоқаев оны қайтадан атаулы күндердің бірі етіп бекітті.

Мереке тарихы не дейді?

Алғаш рет Республика күні мемлекеттік мереке болып 1995 жылы қазанда жарияланды. Бұл жарлыққа Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев қол қойған. 25 қазан Республика күні болып кездейсоқ таңдалған жоқ. 1990 жылдың дәл осы күні Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы Жоғарғы Кеңесінің No307-XII жарлығымен Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасының мемлекеттік егемендігі туралы Декларация қабылданған болатын. Декларацияда Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасының егемендігі жарияланып, Қазақстанның тәуелсіз мемлекет ретіндегі саяси-құқықтық негіздері жарияланды. Егеменді мемлекеттіліктің іргелі қағидаттары ретінде Қазақстанның жеке территориясы, азаматтығы, мемлекеттік бюджеті, халықаралық қатынастардағы дербестігі, мемлекеттік рәміздері бекітілді. Ал 2009 жылы аталған заңға өзгерістер енгізілді. Сөйтіп, 30 тамыз - Қазақстан Республикасының Конституциясы күні, ұлттық мереке болып жария етілді. Ал Республика күні мемлекеттік мерекелер тізімінен алынып тасталды және бұл әдеттегі жұмыс күніне айналды.

Республика күнінің мәртебесі қалай қайтарылғанын білесіз бе?

 2022 жылдың 16 шілдесінде Ұлттық құрылтайда Қазақстан президенті Қасым-Жомарт Тоқаев ұлттық мереке мәртебесін Республика күніне қайтаруды ұсынды. "Ұлттық мерекелер мен атаулы күндер тізбесіне бірқатар өзгеріс енгізген жөн. Мен Республика күніне ұлттық мереке мәртебесін қайтаруды ұсынамын. Сондықтан, қазанның жиырма бесі күні жыл сайын Егемендік күнін еліміздің басты мерекесі ретінде атап өтуіміз керек. 1990 жылы 25 қазанда Қазақстанның егемендігі туралы декларация қабылданды. Бұл еліміздің тәуелсіздік жолындағы тұңғыш қадамы болатын. Осы құжатты қабылдаған кезде Тұңғыш Президент Нұрсұлтан Назарбаев аса маңызды, тіпті шешуші рөл атқарды. Республика күні елдің мемлекет құру жолындағы тарихи қадамының символы болуы керек. Әрине, Тәуелсіздік күнінің бастапқы мәні сақталады. Бұл күн мемлекеттік мереке болып қала береді. Бірақ тәуелсіздік алуға зор үлес қосқан ұлттық батырларымызға тағзым күні ретінде атап өтілуі керек", - деді Қасым-Жомарт Тоқаев. Қыркүйек айының ортасында Қазақстан Республикасының парламенті "Қазақстан Республикасындағы мерекелер туралы" заңға түзетулер енгізді. Құжатқа сәйкес, Республика күні яғни 25 қазан – ұлттық мерекеге, ал Тәуелсіздік күні яғни 16 желтоқсан – мемлекеттік мерекеге айналды.

Ұлттық мереке мен мемлекеттік мерекенің айырмашылығы қандай болады?

Сенат спикері Мәулен Әшімбаев Республика күнін мемлекеттік мереке мәртебесіне қайтаруды "маңызды және тарихи шешім" деп атады. "Осы заңға сәйкес 25 қазан - Республика күні мемлекеттік мереке болып бекітіледі. Бұл - тарихи және өте маңызды шешім. Еліміздің тәуелсіздігі шынымен де осы күннен басталады. Сондықтан бұл күнді мемлекеттік мереке ретінде бекіту мемлекеттілік пен егемендік тұрғысынан маңызды қадам болып табылады. Болашақта бұл мереке тәуелсіздікті дәріптеп, нығайтуға септігін тигізеді деп сенеміз", - деді Мәулен Әшімбаев. Қазақстандықтар Республика күнінде қанша күн демалады? Премьер-министр Әлихан Смайылов қазан айының басында қол қойған үкімет қаулысына сәйкес, биыл Республика күніне орай қазақстандықтар бірден үш күн демалады. Яғни 23, 24 және 25 қазан демалыс күні болып саналады. Ал 22 қазан, сенбі - жұмыс күні болып есептеледі. "Биыл 25 қазанда еліміздің ұлттық мерекесі ретінде алғаш рет Республика күні аталып өтеді. Демалыс күнін ауыстыру жұмыс істейтін қазақстандықтарға мереке кезінде демалысын алдын ала жоспарлауға мүмкіндік береді", - деп мәлімдеді Үкімет басшысы Әлихан Смайылов.

1990 жылы 25-қазанда Қазақстанның Мемлекеттік Егемендігі туралы Декларация қабылданып, еліміз Тәуелсіздік алуға алғашқы қадамын жасады. Осыдан кейін «Республика күні еліміздің мемлекет құру жолындағы тарихи қадамының символы болуы керек» деген ұран пайда болды. Қабылданған Декларацияда алғаш рет ел аумағының тұтастығы, қазақ халқының және Қазақстандағы басқа да ұлт өкілдерінің мәдениетін, дәстүрін, тілін қайта түлету, ұлттық болмысты қалыптастыру әрі нығайту сияқты мемлекеттік қағидаттар бекітілді. Құжатта саяси, экономикалық және әлеуметтік мәселелерді өз бетінше шешу принципі жарияланды. Одан бөлек, мемлекетке ішкі әскер, мемлекеттік қауіпсіздік және ішкі істер органдарын құру құқығы берілді. Ал Президент Мемлекет басшысы, әкімшілік-атқарушы жоғарғы биліктің басшысы болып танылды. Осы қағидаттардың негізінде кейінірек – 1991 жылғы 16-желтоқсанда – «Қазақстан Республикасының мемлекеттік тәуелсіздігі туралы» Конституциялық заң қабылданғаны бәрімізге белгілі. Республика күні мемлекеттік емес, ұлттық мереке санатына енді. Ұлттық мереке кезінде мемлекеттік органдарда міндетті түрде ресми іс-шаралар өткізіледі. Себебі олар ерекше тарихи маңызы бар және мемлекеттіліктің дамуына елеулі әсер еткен оқиғалар қатарына жатады. Бұл – тарихи және өте маңызды шешім болды. Еліміздің тәуелсіздігі шынымен де осы күннен басталады. Болашақта бұл мереке тәуелсіздікті дәріптеп, нығайтуға септігін тигізеді деген сенім бар.

Айта кетейік, Республика күні 2001 жылдан бастап ұлттық мерекелер тізімінде болған. Алайда 2009 жылы алынып тасталып, 2022 жылдың 16-шілдесінде Ұлттық құрылтайда Қасым-Жомарт Тоқаев ұлттық мереке мәртебесін Республика күніне қайтаруды ұсынды. Қыркүйек айының ортасында Қазақстан Республикасының парламенті «Қазақстан Республикасындағы мерекелер туралы» заңға түзетулер енгізді. Құжатқа сәйкес, «25-қазан Республика күні» – ұлттық мерекеге, ал «16-желтоқсан Тәуелсіздік күні» – мемлекеттік мерекеге айналды. Бұл – тәуелсіздік күнін «еске алу», «қазалы күн» деген тіркестермен халық санасына сіңіру болып тұр. Биыл бәрі өзгермек. Әр мерекеге тарихи баға беріліп, халық санасына қозғау салатындай бағдар көрсетілді. 13 жылдан кейін оралған Республика күні бәрімізге құтты болсын!

«AQ-QARA.KZ» - ақпарат»