– Жұмысын заңсыз жүзеге асырып, карьерлерді қазып жүргендерге қарсы қатаң шаралар қабылдануы тиіс. Өзен арналарына зақым келтіру, жолдарды бүлдіру оқиғалары тіркелді. Бей-жай қарап отыруға болмайды. Заң аясында жауапкершілікке тарту керек. Екіншіден, жауапты басқарма жер қойнауын пайдаланушыларға лицензия берерде олардың міндеттерін түсіндірсін. Кәсіпкерлер өз міндеттемелерін толық орындаулары қажет. Келісімшарт жасалып қойған кәсіпкерлерге де талапты күшейткен дұрыс, – деді Дархан Сатыбалды.

Облыстық кәсіпкерлік және өнеркәсіп басқармасының басшысы Нұржігіт Мырзахметовтың айтуынша, өңірде 175 жер қойнауын пайдаланушы бар. Олар 84 келісімшарт және 91 лицензия негізінде жұмыс істейді. Карьерлердің басым бөлігі Сауран, Сайрам, Ордабасы аудандары мен Арыс қаласының аумағында орналасқан.

Облыс әкімінің заңсыз жер пайдаланушыларға қарсы күресті күшейту тапсырмасымен келісімшарттық міндеттемелерін толық орындамаған және су қорғау белдеуінде орналасқан 9 жер қойнауын пайдаланушының келісімшарттары мерзімінен бұрын және 7 келісімшарттың қолданысы уақытша тоқтатылды.

Сонымен қатар заңсыз жер қойнауын пайдаланудың алдын алу мақсатында басқарма 2023 жылы Түркістан облысының мамандандандырылған табиғат қорғау прокуратурасы және Полиция департаментімен бірлесе іс-шара жоспарын бекітіп, алгоритмге сәйкес аудан, қала әкімдіктерімен рейдтік іс-шаралар ұйымдастырылған. Нәтижесінде аудан, қалаларда жалпы 461 рейдтік іс-шаралар жүргізіліп, 276 техника айыптұраққа қойылған. 31,8 млн. теңге айыппұл өндірілген.

Түркістан облысының Полиция департаменті бастығының орынбасары Асылжан Қалдарбеков Түркістан облысы Полиция департаментімен жер қойнауын өз бетінше пайдаланушыларды анықтау бағытында бірлескен мобильді топтар құрылып, жедел-профилактикалық, рейдтік іс-шаралар ұдайы жүргізіліп жатқанын мәлімдеді.

2023 жылы жер қойнауын өз бетінше пайдалану бойынша жалпы 291 хабарлама тіркелген, 2024 жыл басынан 15 хабарлама тіркеліп, олар бойынша әкімшілік шара көріліп, жауапқа тартылған.

Экология департаментімен 291 дерек бойынша шара көріліп, 2 миллион 594 мың 804 теңге айыппұл салынған, 1 миллион 565 мың 707 теңге өндірілген. Техникалар айыптұраққа қойылған.

2023 жылы Қазақстан Республикасы Қылмыстық Кодексінің 334-бабымен (Жер қойнауын өз бетінше пайдалану) жалпы 15 іс тіркелген, 2024 жылы қылмыстық істер тіркелмеген. Қазіргі таңда қылмыстық істермен Алматы қаласы бойынша «Сот сараптама институты» ММ-нен қорытындылар күтілуде.

Айта кетейік, өткен жылы ҚР ІІМ арқылы Қылмыстық кодексінің 334-бабына өзгерістер енгізу жайлы ұсыныс жолданып, ол қолдау тауып, заңға өзгерістер енгізілді. Онда қылмыстық жауаптылық туындайтын залал мөлшері 1 мыңнан 100 айлық есептік көрсеткішке азайтылды. Құқық бұзушылық үшін жаза қатаңдатылды және пайдаланған техникаларды тәркілеу қарастырылған.

Аппарат отырысында облыс әкімдігіне қарасты мекемелердің құжат айналымы, халықтың өтініштері мен шағымдарына уақтылы жауап беруі және осы салаға қатысты өзге де мәселелер қаралды. Облыс әкімі апппаратының басшысы Еркеғали Әлімқұлов баяндама жасап, атқарылған жұмыстарға және кемшіліктерге тоқталды. Облыс әкімі тарапынан аудан, қала әкімдері мен басқарма басшыларына тұрғындардың өтініштері мен хаттары, және облыс әкімдігінен берілген хаттамалық міндеттемелер бойынша сапалы жұмыс жүргізу жөнінде тапсырмалар берілді.

Түркістан облысында кең таралған пайдалы қазбаларды өндіретін 191 жер қойнауын пайдаланушы бар. Олар 84 келісімшарт және 107 лицензия негізінде жұмыс істейді. Басым бөлігі Сауран, Сайрам, Ордабасы аудандары мен Арыс қаласының аумағында орналасқан. Келісімшарттық міндеттемелерін толық орындамаған және су қорғау белдеуінде орналасқан 16 жер қойнауын пайдаланушының келісімшарттары тоқтатылды.

Облыстық кәсіпкерлік және өнеркәсіп басқармасының басшысы Нұржігіт Мырзахметовтың мәлімдеуінше, заңсыз жер қойнауын пайдаланудың алдын алу шаралары нәтижесінде жұмысы тоқтағандар тарапынан жолын кескен әкімдік өкілдеріне шағым жазушылар артқан. Облыс аумағында бір жылда өткізілген 400-ден астам рейд жұмыстарының қорытындысымен өзен-көлдерден заңсыз құм, қиыршық тас қазып алып сатып жүрген 276 техника айыптұраққа қойылып, 31,8 млн. теңге айыппұл өндірілді.

Облыста кең таралған пайдалы қазбаларды өндіретін 175 жер қойнауын пайдаланушы бар. Басым бөлігі Сауран, Сайрам, Ордабасы аудандары мен Арыс қаласының аумағында орналасқан. Олар келісімшарт және лицензия негізінде жұмыс жасайды. Сонымен қатар ҚР Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігімен келісімшарт берілген қатты пайдалы қазбаларды өндіруге және барлауға арналған 13 мекеме алтын фосфорит, барит, мыс, көмір және құрамдас металдар өндіреді. Созақ, Кентау, Түлкібас аудандарында алтын, фосфор, барит барлау, темір барлау кен орындары жұмыс істейді.

Жалпы айтқанда, көптеген өңірлерде кең таралған пайдалы қазбаларды – қиыршық тасты, құмды, сазды, қара топырақты және олардың басқа да түрлерін заңсыз өндірудің көптеген фактілері байқалады. Ал қоршаған ортаға келтірілген залалдың жалпы сомасы миллиардтаған теңгені құрайды. Бұдан басқа, ластанған ауаның салдарынан халық денсаулығының нашарлауы, сондай-ақ заңсыз әрекеттердің салдарынан инфрақұрылымның бұзылуы алаңдатарлық үрдіс болып отыр.

Түркістан облысы аумағындағы заңсыз жер қойнауын пайдаланушылармен күресу бойынша Кәсіпкерлік және өнеркәсіп басқармасы мен Облыстық мамандандырылған табиғат қорғау прокуратурасы мен бірлесіп іс-шара жоспары бекітілгені белгілі. Аталан іс-шараға сәйкес, қос мекеме өкілдері заңсыз жер қойнауын пайдаланудың алдын алу бойынша таяуда Ордабасы ауданына рейдтік іс-шара жұмыстарын жүргізгенін айта кетейік. Нәтижесінде, ауданда орналасқан қыш зауыттары жер қойнауын заңсыз пайдаланып жатқанын анықтап, заң аясында экология департаментіне шара көру үшін ұсыныс жолданды. Бұл мәселемен құқық қорғау органдары айналыспақ.

Былтыр Арыс қаласы аумағында орналасқан жер қойнауын пайдаланушы «Понтакрин» ЖШС бойынша Түркістан облысының кәсіпкерлік басқармасы, Түркістан облысының табиғи ресурстар және табиғат пайдалануды реттеу басқармасы, Арыс қаласының әкімдігі бірлесіп, Арыс қаласының халқымен түсіндірме жұмыстарын жүргізіп, аталған мәселе толық зерделенді. Аталған жер қойнауын пайдаланушымен Арыс қаласы, «Тақыр» алаңында құм өндіруге арналған 2008 жылғы 27 тамыздағы №445 келісімшартының қолданысы тоқтатылды.

Сондай-ақ, Сайрам ауданының аумағындағы 3 жер қойнауын пайдаланушы Ақсу өзенінің су қорғау белдеуінде орналасуына байланысты келісімшарттарының қолданысы мерзімінен бұрын тоқтатылған. Оған қоса, былтыр «Сырдария-Түркістан» мемлекеттік өңірлік табиғи паркінің ерекше қорғалатын аумақтарына кіруіне байланысты Арыс қаласының аумағында орналасқан үш жер қойнауын пайдаланушы жұмысын тоқтатты. Ордабасы, Сауран, Төлеби және Түлкібас, Шардара аудандарында орналасқан кен орындарының су қорғауы белдеуіне орналасуына және келісімшарттық міндеттемелерін орындамауына байланысты келісімшарттың қолданысы мерзімінен бұрын тоқтатылды. Табиғатқа залал келтірген мекемелер қазған жерді тегістеу керек.

«AQ-QARA.KZ» - ақпарат