Қызығы мен қиындығы мол кітапханашы мамандығы туралы бір-ақ ауыз сөзбен жеткізу мүмкін емес. Эстетикалық талғамы бай, ойы зерек, өзінің кәсіби шеберлігін шыңдаған, дүйім оқырмандарды рухани байлықпен сусындату жолында жан-тәнімен беріліп қызмет атқарып жатқан кітапханашылардың еңбегі ұшан-теңіз. Кәсіби мерекемен құттықтау үшін Отырар ауданыәкімінің орынбасары Құлмаханов Айдос Құлмаханұлы, аудандық мәдениет тілдерді дамыту, денешынықтыру және спорт бөлімінің басшысы Құттыбай Сағынтай Тәтібайұлы кешке арнайы келіп еңбегі ерен кітапханашыларды марапаттаса, зейнеткер кітапханашы әжелер әннен шашу шашты.

Уақыт өзгертсе де мағынасын,

Жаңа ғасыр дамыса да құйын-жасын.

Кітапхана сақтаушы боп қала берер,

Ұлтымыздың мәдени қазынасын – дей келе кітапхана саласында еңбек етіп жүрген кітапханашылар қауымына кітапхана жұмысының сан қилы әдістерін меңгеріп, кәсіби шеберліктерін одан әрі шыңдап, білімді де білікті маман ретінде оқырман көңілінен шығып, олардың талаптарын қанағаттандыру бағытында еңбектеріне толағай табыс тілейміз.

Енді, аталмыш даталы күннің тарихына тоқтала кетсек. Биыл жыл басында Мәдениет және спорт минис­трлігі «Қазақстандағы мерекелік күндердің тізбесін бекіту туралы» 2017 жылғы 31 қазандағы №689 қау­лыға толықтыру енгізетін Үкі­меттің жаңа қаулысының жобасын әзірлеп, қоғам талқысына шығарды. Премьер-Министр Әлихан Сма­йыловқа түсіндірме жазбасында Мә­дениет және спорт министрі Дәу­рен Абаев бұл бастама вице-пре­мьер Ералы Тоғжановтың 2021 жыл­ғы 5 тамызда берген тапсырма­сына сәйкес көтеріліп отырғанын жазды. Бұған қоса, 2021 жылғы 24 тамызда Мәдениет және спорт министрі Ақтоты Райымқұлова №270 бұйрығымен «Қазақстанда кітапханаларға оқырмандарды тарту және кітап оқуды насихаттау жөніндегі 2021-2023 жылдарға арналған іс-шаралар жоспарын» бекітіпті. Соның 67-тармағында кітапханашылардың төл мерекесін белгілеу көзделген екен. «Жобаның мақсаты – кітап­ханашы мамандығының имиджін көтеру және оны кәсіби аренада ын­таландыру», – дейді Д.Абаев. Бұл кәсіптің беделі де, маман­дық иелерінің ынта-ықыласы да жалақы өспей, көтерілмейді. Мы­салы, ауыл мектептерінде мұғалім­дер өз жалақысына 25% үстемеақы алады. Ал «ауылдық үстемеден» еден жуушы, күзетші секілді тех­никалық персоналмен бірге кітап­ханашылар да қағылған.

Үкіметтің жалақыны өсіру жоспары бар

Білім және ғылым министрлігі кітапханашылар арасындағы әлеу­меттік кернеуді азайту үшін олар­дың жағдайын жақсартуға бағыт­талған шаралар қабылданып жат­қанын жеткізді. 2021 жылғы 1 ақ­панда БҒМ мен салалық кәсіподақ арасында 2021-2023 жылдарға ар­налған келісімге қол қойылыпты. Соның 6.15 бөліміне сәйкес, бү­гінде мектептердегі кітапха­нашы­лардың, медқызметкерлердің, бас бухгалтерлердің және басқасының ақысы төленетін еңбек демалысы 3 күнге көбейтілді. БҒМ әкімшілік персоналдың, яғни «С» блогына жататын қызмет­керлердің еңбекақысын көтеру мә­селелері өзінің құзырына жат­пай­тынын, оған Еңбекмині жауап беретінін айтады. «Қазір білім саласында жұмыс істейтін кітапханашыларға лауа­зымдық айлықақының 30 пайызы мөлшерінде үстемеақы белгілеу мәселесі пысықталуда. Бірақ бұл бастама мембюджеттен қосымша қа­ражат талап етеді. Сондықтан мә­селе бюджеттік жоспарлау сала­сындағы уәкілетті органмен бірге талқыланып жатыр. Ол елдегі эко­но­микалық ахуалға және бюджет­тің кіріс бөлігіне байланысты бо­лады», – деген түсініктеме берді Білім министрлігі.

Біріншіден, Еңбек және ха­лықты әлеуметтік қорғау министрі Серік Шәпкенов Президенттің 2021 жылғы 1 қыркүйектегі Жол­дауын орындау мақсатында 2022 жылдың қаңтарынан ең төменгі жалақы 42 500 теңгеден 60 мың теңгеге дейін өскенін еске салды. Бұл қадам 1 млн 650 бюджеттік сала қызметкерінің табысын өсірді. Екіншіден, министрдің мәліме­тінше, 588 мың азаматтық қызмет­шінің – кітапханашылар, музей, архив қызметкерлері, орманшылар, техникалық персоналдың жала­қы­сын 4 жыл ішінде кезең-кезеңмен арттыру жоспарланып отыр. Нә­тижесінде, олардың жалақысы 2022 жылдан бастап жыл сайын 20 па­йызға көтеріледі және 2025 жылға қарай екі есеге дейін өсуі керек.

Сала реформаға зәру

Әрине, тек мектеп кітапхана­шыларының ғана жағдайы қиын деген әбестік болар. Қалалық, ұлт­тық мәртебедегі бұқаралық кітап­хана қызметкерлерінің жұмысы да ауыр: олар ұдайы жүкші қызметін атқарып, баспалардан жүк көлік­теріне толып келетін кітаптарды түсіруге жұмылдырылатынын ай­тады. Одан кейін сұрыптаушыға айналады: кітаптарды техникалық өңдеп, жинақтайды, таңбалап, та­ратады. Бұл ретте негізгі міндет­те­рінен оларды ешкім босатпайды, қатар атқаруы шарт. Аудан-қала кі­тапханашылары жүкші, бухгал­тер, библиограф, методист, мең­геруші, ісқағаз жүргізушісі және басқа да ақысы-пұлы қарастырыл­маған лауазымдарды қатар алып жүреді. Олардың да жалақысы аз: 70-120 мың теңге аралығында. Сал­дарынан ерлер кітапханашы бо­лудан қашады. Кітапханашы – әйел­дердің кәсібіне айналып ба­рады. Ал жүк көліктерін түсіргеннен кейін олардың денсаулығына нұқсан келеді. Сондай-ақ өңірлердегі кітап­ханашылар «өздерін әкімдіктер бір­неше жылдан бері аудандық, об­лыстық газеттерге жазылуға күш­теп келе жатқанына» қарсылық біл­діріп, антикоррупциялық орган­ға дейін барған. Қынжылтатыны сол, Қазақ­стан – кітап оқымайтын ұлтқа айна­лып барады. Қазір кез келген кітапханаға кірсеңіз, оқырманның жоққа тән екенін байқайсыз. Ірі қалаларда кітапханалар ұзақ жыл студент­тер­дің арқасында залын толтырып келді. Алайда заманауи шәкірттер де бар білімді интернеттен табуға не­месе ақылы тапсырыс беруге үйренді. Осыдан болса керек, 2020 жылы елордалық мәслихат депутаты Ми­рас Шекенов барлық бұқаралық кітапханаларды жабуды ұсынды. Оның байламынша, бұл мекемелер анахронизм қатарына көшті, енде­ше оларды ұстап тұруға бюджет қа­ражатын шығындау енді орын­сыз. Бұл идея үлкен резонанс ту­дыр­ды: қоғамның бір бөлігі құп­тағанымен, Үкімет пен Парламент қолдамады. Жаңа Мәдениет ми­нистрі Дәурен Абаевтың «Кітап­ха­нашы күні» мерекесін ұсынуы мем­лекеттің бұл мекемелерді сақ­тап, дамытуға деген ниетін аңғартады.

Олай болса, Қазақстан дамыған елдердің тәжірибесіне жүгінгені жөн-ақ. Оларда барлық кітаптар цифрландырылған. Кітапханалар оқырманның іздеген кітабын тауып берумен шектелмей, ғылыми-зерт­теу орталықтарына айналып отыр. Жаппай компьютер қойылған, аудиокітаптарға басымдық беріледі. АҚШ кітапханалары үстел-парта­лардан алшақтап, диван, кресло, пуфқа ден қоюда. Жерге жұмсақ ков­ролин не кілем төселеді. Кли­мат-контроль жүйесі қолайлы тем­ператураны ұстап тұрады. Кітап оқумен бірге тынығу үшін барынша жағдай жасалғандықтан, жанына маза іздеген жұрт өзі-ақ келеді. Тіпті, кітап оқығысы келмейтіндер жаңа журналдарды парақтап, жұм­сақ пуфикте тынығу, компьютерде жұмыс істеу не тегін интернетті пай­­далану үшін бас сұғады. Осының арқасында АҚШ әлемдегі ең көп оқитын ұлт саналады.Тағы бір жайт, біздің кітапхана­ларда «оқырман билеті» жоқ адам­дар ішке кіре алмайды, ал АҚШ-та бұқаралық кітапханалардың бар­лық адамға есігі ашық. Тек кітап, журнал, компакт-дискіні үйге алып кеткіңіз келсе ғана кітапхана кар­точкасын ашу талап етіледі, ма­ңыздысы сол, ол карта көбіне өзге кітапханаларға және букмобиль­дерге (көліктегі кітапханаға) жарай береді. Бұл ретте шектеу жоқ? 100 кітап алсаңыз да рұқсат. Ал Қазақ­станда қолға берілетін кітап саны шектеледі. Демек, елімізде кітап­ханаларға түбегейлі реформалану қажет болады. Әйтпесе, олар оқыр­мансыз қаңырап бос қалуы ықтимал.Білім және ғылым министр­лігі­нің мәліметінше, «Білім беру ұйым­дарының кітапханаларын «Коуор­кинг-аймақ» форматында жаңғырту көзделіп отыр. Бұл жұмыс биыл бас­талады деп жоспарланып отыр.

«AQ-QARA.KZ» - ақпарат»