Руханият

Руханият (122)

Түркістан: Терроризмге қарсы тұру үшін бізге терроризмнің мәнін нақты анықтау қажет

Дін саласындағы ақпараттық түсіндіру тобының 2022 жылға арналған жұмыс жоспарына сәйкес, Түркістан қаласы әкімдігінің Ішкі саясат бөлімінің ұйымдастыруымен "Дін мәселелерін зерттеу орталығы"-ның теолог маманы Дүйсен Асхат және Ішкі саясат бөлімінің маманы Марат Айсұлу №24 М.Шоқай атындағы жалпы орта мектептің оқушыларымен кездесті. Мамандар оқушыларға діни экстремизмнің, теріс пиғылды діни ағымдардың зияны жайлы айтып берді. Қазіргі таңда діни экстремизм мен терроризм әлемдік дертке айналған ең күрделі проблемалардың бірі. Елімізде деструктивті ағымдардың астыртын үгіт-насихат жұмысы қарқын алып, діни экстремистік идеялардың қоғамымызда тарай бастағаны жасырын емес. Мемлекеттің қауіпсіздігіне қатер төндіретін діни негіздегі әртүрлі құқық бұзушылықтардың, дін атын жамылған түрлі теріс пиғылды ағымдар іс-әрекетінің белең алып, жастарды өз идеологиясына белсенді түрде тартуы көбеюде. Экстремизм мен терроризм бүгінгі таңда ең өзекті мәселе болып отырғанын онымен күресуде мемлекетіміз барша күш салып жатқанын жеткізді. Саясатта белгілі бір бағыт ретінде экстремизм радикалды көзқарастарды жүзеге асырудың түрлі әдістерін ұстанады. Ол мемлекеттің тұтастығына, қоғамның бірлігіне қатер төндіріп, зорлық-зомбылықпен, фанатизммен, өздерінің принциптерін қорғай алмайтынымен, ымыраға келмеуімен сипатталады. Өзінің қауіпті тәжірибесінде экстремизм терроризммен тығыз байланыста. Заманауи терроризм – бұл әртүрлі мемлекеттердің ұлттық шекараларының шегінен шығып, бүкіл әлемдік қоғамдастықтың қауіпсіздігіне елеулі қатер төндірген күрделі, көпқырлы және аса жағымсыз саяси-әлеуметтік құбылыс. Жаһандық зұлымдықпен күресудің тиімді әдістері мен нысандарын зерттеуге арналған мемлекеттер басшыларының қатысуымен көптеген халықаралық конференциялар өткізілді. Осы форумдарда терроризмге тиісті халықаралық реакцияның оған қарсы күресудің халықаралық жүйесі талап етілетіндігі туралы бірнеше рет айтылды. Терроризмге қарсы тұру үшін бізге терроризмнің мәнін нақты анықтау қажет.Қазіргі таңда, «терроризм» мәнінің әмбебап анықтамасы жоқ. Барлығына мәлім, терроризм экстремизммен тығыз байланысты, яғни, экстремизм терроризмнің бір бөлігі болып табылады.Демек, «экстремизм» тұжырымдамасын алдын-ала қарастырмай, «терроризм» ұғымының мәнін ашу мүмкін емес. Жалпы термин ретінде «экстремизм» қазіргі заманғы саясаттың белсенді айналымына жиырмасыншы ғасырдың екінші жартысында ғана енгізілді. 2003 жылы ЕКПА (Еуропа Кеңесінің Парламенттік Ассамблеясы) анықтағандай, «экстремизм» – бұл парламенттік демократия принциптерін тікелей немесе жанама түрде қабылдамайтын саяси қызметтің нысаны. Экстремизм – бұл қоғамдық-саяси жүйенің идеологиялық және институционалдық негіздерін жоққа шығаратын және заңды конституциялық тәртіпті тез арада күштеп өзгертуге шақыратын түбегейлі идеяларға негізделген саяси тәжірибе. Заманауи терроризм мен экстремизм қоғам мен мемлекеттік қауіпсіздігіне белсенді түрде әсер ететін ауқыммен, әлеуетті арттырумен, террористтік және эксртемисттік топтар ықпалды саяси құрылымдарға айналумен, террористтер мен экстремисттердің іс-әрекеттерінің қатыгездігімен және т.б. нысандармен сипатталады. Терроризм, экстремизм және ұйымдастырылған қылмыс – бүкіл әлемдік қауымдастық үшін аса қауіп-қатер ретінде саналады. Діни экстремизм мен радикализм – бұл жалпыға ортақ проблема Бұл проблемамен тек кейбір мемлекеттік органдар ғана жұмыс жасайды деп айтуға болмайды. Әрбір мемлекеттік орган өзінің функционалдық ерекшеліктерінің негізінде өз үлесін қосуы қажет.Терроризмге және экстремизмге қарсы тұру – бұл әлемде құқық пен тәртіпті қамтамасыз етудің маңызды бағыты. Тіркелген қылмыстардың жалпы санының террористік және экстремистік сипаттағы қылмыстардың шамалы бөлігі болып табылатындығына қарамастан, олар қоғамның, мемлекеттік және құқық қорғау органдарының теріс реакциясын тудырады. Қазіргі таңда, осы терроризм мен экстремизмнің көрінісі мемлекетіміздің ғана емес, бүкіл әлемдік өзекті мәселелердің бірі болып табылады. Жастарымыз дәстүрлі емес діни ағымдардың қырларын білмегендіктен сол ұйымдарға бет бұрып кетеді. Жастардың діни көзқарасы әлі де өзекті мәселе болып табылады және жүйелі талдауды қажет етеді. Әр түрлі себептермен дәстүрлі дінді жоққа шығаратын адамның көзқарастарына негізделген жастардың діни ізденісі ХХ ғасырдың жалпы көрінісін табады. Жастар – біздің мемлекетіміздің болашағы, ол бізден күнделікті қамқорлық пен тынымсыз ілтипатты қажет етеді. Жастарымыздың адамзаттық болмыстағы, әсіресе, дін саласы сияқты нәзік саладағы құнды бағдарларын білу өте маңызды. Себебі, адамның жеке тұлға ретінде көбінесе жас жылдарында қалыптаса бастайды. Діни көзқарастағы (деструктивті діни бағыттардың ықпалына түскен) кейбір жас азаматтар өздерін қоғам мен мемлкетке қарама-қарсы қойып, қазақ халқының рухани мәдениетіне және ұлттық дәстүрлеріне теріс көзқараспен қарайтын болды. Оларда тіпті зорлық-зомблық тәсілдерін қолданумен мемлекетіміздің саяси құрылымдағы зайырлы сипатын өзгертуге ықыластары пайда болуда. Бұл көріністер қоғамда жаңа саяси-әлеуметтік пішіндердің қалыптасуына себептес. Жалпы, дін саласында мемлкетімізде көп жұмыстар атқарылып жатыр. Салыстырмалы түрде қысқа мерзімде ұйымдастырылған жұмыс өзінің нәтижесін беріп, ал оның тиімділігі бірлікпен бірте-бірте өседі. Мемлкетіміздегі діни ахуалдың тұрақталуы туралы негізгі бағаны беретін – халық. Осы кезеңде жұмыстың стратегиялық жолмен таңдалған бағыттарын жалғастыру, іс-тәжірибені біртіндеп жақсарту маңызды. Енді біз конфессияаралық келісімге, жоғары мәдениетке және қоғамды тәрбиелеуге негізделген еліміздің рухани байлығын сақтау және одан әрі арттыру үшін бәрін жасауымыз керек.

Қыркүйек 21, 2022
0
Бөлім: Руханият
| Автор: Super User

Түркістан: Экстремизмге қарсы күрестің бірден-бір жолы — олар туралы өз уақытында шынайы мәлімет беру

Дін саласындағы ақпараттық түсіндіру тобының 2022 жылға арналған жұмыс жоспарына сәйкес, Түркістан қаласы әкімдігінің Ішкі саясат бөлімінің ұйымдастыруымен "Дін мәселелерін зерттеу орталығы"-ның теолог маманы Дүйсен Асхат және Ішкі саясат бөлімінің маманы Марат Айсұлу №21 М.Пошанов атындағы жалпы орта мектептің оқушыларымен кездесті. Мақсат өскелең жас ұрпаққа діни экстремизмнің, теріс пиғылды діни ағымдардың зияны жайлы айту, одан бойды алыс ұстауға шақыру. Экстремизм – «әсірелікке, зорлық-зомбылыққа үндейтін, дiни өшпендiлiкті жандандырушы және азаматтардың қауіпсіздігіне, өміріне, денсаулығына, көзқарасына немесе құқықтары мен бостандығына қатер туғызатын кез келген діни тәжірибені» өз мақсатына пайдалануды көздейтін іс-әрекет немесе қалыптан тыс шетін көзқарастар.Дін түсінігіндегі экстремизмді дінге сыймайтын шектен тыс көзқарастар мен іс-әрекеттер құрайды. Мұндай экстремизмнің соңы зорлық-зомбылыққа, агрессияға апарады. Экстремизмнің кең және нақты өлшемдеріне баға берген ресейлік эксперт М.Краснов. Оның ойынша, экстремизмге мынадай идеяны, бағыты, доктриналарды таратуға бағытталған әрекетті жатқызуға болады: адамдарды таптық, меншіктік, нәсілдік, ұлттық немесе діндік ерекшеліктеріне байланысты бөлу; адам құқығын конституциялық құндылық ретінде жоққа шығару; ашық плюрализм мүмкіндігін, идеяларды еркін тарату және айырбастауды жою; бір идеологияны мемлекеттік ретінде орнату.Ал отандық зерттеуші-ғалымдар экстремизмнің пайда болу себебі әр қоғамда әртүрлі болады деп түсіндіреді. Ол сол қоғамдағы объективтік және субъективтік жағдайға байланысты. Әйтсе де, экстремизмнің пайда болуы мен таралуының базистік жағдайы бар. Ол кез келген қоғам мен мемлекетке тән. Қазіргі кезеңде экстремизмнің пайда болуының негізгі факторды ретінде эксперттер: әлеуметтік экономикалық тоқырау; жергілікті тұрғындардың көп бөлігі өмір сүру деңгейінің күрт түсуі; мемлекеттік басқару жүйесі мен саяси институттардың деформациясы; олардың қоғамдық дамудың пісіп тұрған мәселелерін шешуге қабілеті жетпеуі; саяси режимнің тоталитарлық сипат алуы бар. Осыған қоса, ғалымдар экстремизмнің пайда болуы мен дамуына әсер ететін қосымша факторды атады. Олар: халықаралық немесе мемлекеттік жүйеде экстремизм көріністеріне қарсы күрестің осалдығы, тұрғындардың, жеке топтардың саяси және құқықтық мәдениетінің төмендігі, мемлекетаралық қатынастың әлсіреуі, әлеуметтік шиеленістің өсуі, т.б. Елімізде діни экстремизм және терроризмге қарсы елдегі билік органдарын тегіс жұмылдыра отырып, мемлекеттік деңгейде күрес жүргізілуде. Мәселен, 1999 жылдың 13 шілдесінде «Терроризмге қарсы іс-қимыл» туралы заң қабылданды. 2005 жылдың 18 ақпанында «Экстремизмге қарсы іс-қимыл» туралы заң қабылданды. Бұдан бөлек, 2013 жылдың 24 қыркүйегінде №648 Жарлықпен Қазақстанда діни экстремизм мен терроризмге қарсы іс-қимыл жөніндегі 2013-2017 жылға арналған мемлекеттік бағдарламасы қабылданып, сол бағытта жұмыстар жүргізілді. Оның ішінде «Экстремизмге қарсы іс-қимыл» туралы қабылданған заңның 6-бабына сай мемлекеттiк органдар өз құзыретi шегiнде экстремизмнен сақтандыруға бағытталған біраз жұмыстар iске асуда. Мысалы, діни қызмет саласында мемлекеттік реттеуді жүзеге асыратын мемлекеттiк орган ел аумағында құрылған дiни бiрлестiктер мен миссионерлердiң қызметiне зерделеу мен талдау жүргiзуде. Өз құзыретiне жататын мәселелер бойынша ақпараттық-насихаттық iс-шараларды жүзеге асыруда. Оған қоса Дiни қызмет және дiни бiрлестiктер туралы заңнаманың бұзылуына қатысты мәселелердi қарап, экстремизмге қарсы iс-қимыл туралы заңнамасын бұзатын дiни бiрлестiктердiң қызметiне тыйым салу туралы ұсыныс енуде. Ал бiлiм саласындағы орталық атқарушы орган бiлiм беру ұйымдарында оқушылардың экстремизм идеяларын қабылдамауын, халықаралық құқық пен iзгiлiктiң көпшілік таныған принциптерiн құрметтеуiн қалыптастыруға бағытталған тәрбиелiк бағдарламалардың бекiтiліп, жастар арасында насихаттау жұмыстары жүргізілуде.Қорыта келгенде, бүгінде елдегі тұрақтылық пен тыныштық – баршаға ортақ құндылық. Оны қорғау тек мемлекеттік органдардың міндеті болмауы тиіс, оған әрбір Қазақстан азаматы өзінің жауапкершілігін терең сезініп, экстремизмге жол бермеуі тиіс. Экстремизмге қарсы күрестің бірден-бір жолы — олар туралы өз уақытында шынайы мәлімет беру дейді мамандар. Бұл жерде әрине күнделікті ақпарат құралдарының рөлі өте жоғары. Әйтсе де, жас өспірім балалар үшін ақпарат құралдарының беретін мәліметі де жеткілікті емес. Секталардың, экстремистік топтардың қаупі туралы жастарды көбірек хабардар етіп отыру қажет. Ол үшін барлық мектептерде, жоғарғы оқу орындарында «Дінтану» сабағымен қоса мамандар қауіпсіздік сабақтарын өткізіп, онда экстремистік топтарды, тоталитарлық секталарды қалай білуге болатынын түсіндіріп, олардан қалай сақтану жолын көрсетіп отырулары керек.

Қыркүйек 20, 2022
0
Бөлім: Руханият
| Автор: Super User

Түркістан: Террористік актілердің құрбанына көбінесе бейбіт тұрғындар, жас балалар айналуда

Өз кезегінде сөз алған теолог маман Дүйсен Асхат оқушыларға діни экстремизімнің қауіптілігі туралы баяндады. «Экстремизм мен терроризм тақырыбы тек Қазақстан үшін ғана емес, әлемдік деңгейдегі аса өзекті мәселенің бірі. Бұл әсіресе соңғы жылдары әлемнің түкпір-түкпірінде орын алып жатқан түрлі лаңкестік оқиғалар мен экстремистік топтардың белсенді әрекетінен кейін ғаламдық проблемаға айналды»,-деп бастады Дүйсен Асхат.

Экстремизм сөз латынның «extremus» деген сөзінен шығады. Мағынасы саяси, экономикалық, идеологиялық, әлеуметтік, діни т.б. мақсаттарға тыйым салынған жолдар арқылы қол жеткізу дегенге саяды. Ал терроризм латынның «terror», яғни қорқыныш деген сөзінен пайда болып, экстремизмнің соңғы нүктесі, атап айтқанда адамдарды қорқытып-үркіту, олардың денсаулығына, өміріне қауіп төндіру арқылы өз мақсатына жету әрекетін білдіреді.

«Экстремизмге қарсы іс-қимыл туралы» 2005 жылғы 18 ақпандағы Қазақстан Республикасының № 31 Заңында экстремизмге мынадай сипат, анықтама берілген:

- жеке және (немесе) заңды тұлғаның, белгiленген тәртiппен экстремистiк деп танылған ұйымдар атынан жеке және (немесе) заңды тұлғалар бiрлестiгiнiң әрекеттер ұйымдастыруы және (немесе) жасауы;

- Қазақстан Республикасының конституциялық құрылысын күшпен өзгертудi, егемендiгiн, оның аумағының тұтастығын, қолсұғылмаушылығын және бөлiнбестігiн бұзуды, мемлекеттiң ұлттық қауіпсiздiгі мен қорғаныс қабiлетiне нұқсан келтiрудi, билікті күшпен басып алуды немесе билікті күшпен ұстап тұруды, заңсыз әскерилендiрілген құралым құруды, оған басшылық жасауды және қатысуды, қарулы бүлiк ұйымдастыруды және оған қатысуды, әлеуметтік, тектiк-топтық алауыздықты қоздыруды (саяси экстремизмдi);

- нәсілдiк, ұлттық және рулық алауыздықты, оның iшiнде зорлық-зомбылықпен немесе зорлық-зомбылыққа шақырумен байланысты алауыздықты қоздыруды (ұлттық экстремизмдi);

- дiни өшпендiлiктi немесе алауыздықты, оның iшiнде зорлық-зомбылықпен немесе зорлық-зомбылыққа шақырумен байланысты өшпенділікті немесе алауыздықты қоздыруды, сондай-ақ азаматтардың қауiпсiздiгiне, өмiрiне, денсаулығына, имандылығына немесе құқықтары мен бостандықтарына қатер төндiретiн кез келген дiни практиканы қолдануды (дiни экстремизмдi) көздейтiн әрекеттер ұйымдастыруы және (немесе) жасауы.

Ал «Терроризмге қарсы іс-қимыл туралы» 1999 жылғы 13 шілдедегі Қазақстан Республикасының N 416-I Заңында «Күш қолдану идеологиясы және халықты үрейлендіруге байланысты және жеке адамға, қоғам мен мемлекетке залал келтіруге бағытталған күш қолдану және (немесе) өзге де қылмыстық әрекеттерді жасау не жасаймын деп қорқыту жолымен мемлекеттік органдардың, жергілікті өзін-өзі басқару органдарының немесе халықаралық ұйымдардың шешім қабылдауына әсер ету практикасы терроризм» екендігі туралы анықтама берілген.

Экстремизмнің түрі, бағыты бірнеше. Олардың негізгілері ретінде ұлттық, саяси және діни мақсатты көздейтін жымысқы әрекеттерді атауға болады. Ұлттық экстремизм деп өз ұлтын «сақтау», оның мәдени, экономикалық құндылықтарын «қорғау» сылтауымен өзгелердің құндылықтарына зиян тигізу, қауіп төндіру әрекеті танылады. Ал саяси экстремизм ретінде қоғамдық заңдылықтар негізінде қалыптасқан жүйені күшпен алмастыруды көздейтін әрекеттер саналады. Әлемде, оның ішінде Қазақстанда кең таралған және көп айтылатын діни экстремизм түріне діни қағидалар аясында өзге дін немесе сенім өкілдеріне, сондай-ақ дінге сенбеуші азаматтарға өз сенімін күшпен тықпалау немесе соған сәйкес әрекеттерге бару іс-қимылы жатады.

Терроризмнің де бірнеше түрі бар. Оның ішінде этникалық терроризм адамның ұлтына, этникалық түріне қарсы жасалған қылмыс түрі. Мұны кейде нәсілшілдік пиғылының нәтижесі деп те атап жатады. Этникалық терриризмге күрдтердің Түркиядағы, шешен содырларының Ресей аймағындағы бірнеше террорлық актілері т.б. мысал бола алады. Діни терроризмге діни идеологияның ықпалымен өзге дін өкілдеріне немесе мемлекеттік құрылымдық жүйелерге қарсы радикалды іс-қимыл түрі жатады. Бұған Қазақстанда да орын алған бірнеше радикалды топтардың құқық қорғау органдарымен арада болған қарулы қақтығыстарын мысал ретінде атап көрсетуге болады. Діни терроризм түріне діни канондарды бұрмалау арқылы адамдарды радикалдандыру және осы әрекетпен жұрт арасында дүрбелеу туғызу, жазсықсыз жандардың жанын қию әрекеттері жатады. Терроризмнің сондай-ақ криминалдық және идеологиялық түрлері де бар.Өкінішке орай, террористік актілердің құрбанына көбінесе бейбіт тұрғындар, жас балалар айналуда. Қазіргі таңда түрлі саяси, әлеуметтік, экономикалық, идеологиялық діни себептерге байланысты террористік шабуыл жасалатын мемлекеттер мен жекелеген өңірлердің индексі жасалуда.Индекстен байқағанымыздай террорлық актілер жиі ұшырасатын мемлекеттердің көпшілігі экономикалық жағдайы тұралаған немесе саяси-әлеуметтік жағдайы сын көтермейтін, тұрақсыз елдер немесе түрлі этникалық-діни топтардың мүдде қақтығысы бар елдер қатарында. Сондай-ақ, кейде мұндай елдер қатарында экономикасы дамыған, қандай да бір террорлық топтардың дұшпанына айналған жекелеген мемлекеттер де кіріп жатады.Қазақстанда экстремизм мен терроризммен күреске айрықша көңіл бөледі. Елімізде экстремизмнің діни сипаттағы бағыты кеңірек таралып, мемлекеттік деңгейде түрлі шулы оқиғалардың себебі де болғанын жақсы білеміз.

Қазіргі таңда Қазақстан аумағында тиым салынған террористік құрылымдардың ұлттық тізіміне келесі шетелдік ұйымдар енгізілген:

І. Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2004 жылғы 15 қазандағы шешімі негізінде:

1. «Аль-Каида»

2. «Шығыс Түркістандағы исламдық қозғалыс»

3. «Өзбекстандағы исламдық қозғалыс»

4. «Күрд Халық Конгресі» («Конгра-Гел»)

ІІ. Жоғарғы Соттың 2005 жылғы 15 наурыздағы шешіміне сәйкес:

5. «Асбат аль-Ансар»

6. «Братья-мусульмане»

7. «Талибан» қозғалысы

8. «Боз гурд»

9. «Орталық Азиядағы Жамаат моджахедтер»

10. «Лашкар-е-Тайба»

11. «Әлеуметтік реформалар Қоғамы»

ІІІ. Нұр-Сұлтан қаласы сотының 2005 жылы 28 наурыздағы шешіміне сәйкес:

12. «Хизб-ут - Тахрир» ұйымы

ІV. Нұр-Сұлтан қаласы сотының 2006 жылы 17 қарашадағы шешіміне сәйкес:

13. «АУМ Синрикё»

14. «Шығыс Түркістан азат ету ұйымы»

V. Нұр-Сұлтан қаласы сотының 2008 жылғы 5 наурыздағы шешіміне сәйкес:

15. «Түркістан ислам партиясы».

VІ. Атырау қаласы сотының 2011 жылғы 25 қазандағы шешіміне сәйкес:

16. «Джунд-аль-Халифат»

VII. Шығыс Қазақстан облысы арнайы ауданаралық экономикалық сотының 2012 жылғы 7 маусымдағы шешіміне сәйкес:

17. РҚБ «Сенім. Білім. Өмір»

VIII. Нұр-Сұлтан қаласы Сарыарқа аудандық сотының 2013 жылғы 26 ақпандағы шешіміне сәйкес:

18. «Таблиги джамагат»

IX. Нұр-Сұлтан қаласы Сарыарқа аудандық сотының 2014 жылғы 18 тамыздағы шешіміне сәйкес:

19. «Ат-такфир уаль-хиджра»

X. Нұр-Сұлтан қаласы Есіл ауданы сотының 2015 жылдың 15 қазан айында қабылданған шешіміне сәйкес:

20. «Ислам мемлекеті» (ДАИШ)

21. «Ан-Нусра фронты»

22. «Йакын Инкар» Нұр-Сұлтан қаласы Есіл ауданы сотының 2018 жылғы 10 қазандағы шешіміне сәйкес экстремистік ұйым болып табылды.

Айта кету керек, терроризм әдетте бір мемлекеттің аумағымен ғана шектелмейді. Бұл ретте, Қазақстанға келген экстремистік топтардың, идеялардың артында Ауғанстан, Пәкістан және Кавказдағы кейбір елдердегі діни, саяси радикалды топтар жатқанын айта кеткен жөн. Қазақстан заңымен тыйым салынған біраз ұйым елімізде нақты төбе көрсетпегенімен, Қазақстан әріптестік танытқан немесе шекаралас орналасқан мемлекеттердің аумағында тыйым салынған қауіпті ұйымдар болғандықтан тізімге енді. Алайда Хизб-ут – Тахрир, Таблиғи жамағат, Джунд-аль-Халифат, Ислам мемлекеті, Ат-такфир уаль-хиджра сияқты ұйымдар жоғарыда аталған аталған елдерден бастау алатын идеология екендігі баршамызға белгілі жайт. Діни идеологиямен санасы уланып, отбасын ертіп Сириядан шыққан Қазақстан азаматтары аз болған жоқ. Қазақстан қауіпсіздік қызметтері ұйымдастырған «Жусан» операциясының арқасында олардың көпшілігі елімізге қайтарылды. Олардың барлығы қайта реабилитациялаудан өткізіліп, қылмысы дәлелденгендері ел заңына сәйкес сотқа тартылып, жазасын өтеу орындарына жабылды.

Сондай-ақ, көп жылдан бері Қазақстан Шанхай ынтымақтастық ұйымы, Ұжымдық қауіпсіздік шаралары ұйымы сияқты халықаралық ұйымдар аясында терроризмнің халықаралық деңгейдегі таралуына қарсы операцияларға ұдайы қатысуда. Ирактағы соғыста қазақстандық Қазбат сарбаздары да қатысып, жарылғыш заттарды залалсыздандыру жұмыстары атсалысты.

Терроризммен күрес кешенді түрдегі операциялар арқылы іске асады. Мысалы террористік ұйымдардың көпшілігі есірткі саудасы арқылы қаржыландырылып отырады. Сондықтан терроризммен күрестің маңызды бөлігі халықаралық есірткі саудасын тоқтату амалдарында жатыр. Оның ішінде Қазақстан аумағы Ауғанстаннан Еуропаға тасымалданатын есірткінің негізгі транзит жолдарының бірі саналатындықтан біздің елімізге осы бағыттағы жұмыстарды үнемі дамытып, қауіпсіздік шараларын ұдайы күшейтіп отырғаны абзал.

Қазақстанда Ұлттық қауіпсіздік комитеті жетекшілік ететін Терроризмге қарсы орталық, жергілікті атқарушы органдар жанында облыс және қала әкімдері төрағалық ететін Терроризмге қарсы комиссиялар қызмет етеді. Аталған құрылымдарға елдегі мүдделі мемлекеттік және қоғамдық құрылымдар енгізіліп, мемлекет аумағындағы радикалды экстремизмнің алдын алу, профилактикалық жұмыстарды жүйелі түрде іске асыру, террористік іс-әрекеттерге қарсы қауіпсіздік шараларын ұйымдастыру сынды маңызды жұмыстарды үйлестірумен айналысады. Аталған құрылымдардың жұмысы көзге көрініп, БАҚ беттерінше ашық жазылмағанымен, елдің қауіпсіздігін қамтамасыз ету бағытында маңызды бастамалар мен іс-шаралардың ұйытқысы болуда.

Қорыта келгенде, бір ұлттың емес тұтас әлемнің бас ауруына айналған экстремизм мен терроризммен күрес еш уақытта толастамақ емес. Өйткені бұл жұмыстың астарында әлемдегі ең басты құндылық – адамның өмірі, оның бостандығы мен қауіпсіздігі жатыр.

Маманның сөздерін Ішкі саясат бөлімінің маманы Марат Айсұлу да өз дәлелдерімен нақтылай түсті. Ол бүгінде діни экстремизм мен терроризм қаупі бүкіл әлемге жантүршігерлік қауіп төндіріп тұрғанын айтты. Лаңкестік әрекеттерді қазіргі уақытта Еуропадан да, Азиядан да, АҚШ-тан да кез келген аймақтан көре отырып, оның құрлық таңдамайтын тажал екенін жеткізді.

Жиын соңында оқушылар мамандарға сұрақ қойып, өзара пікір алмасты.

Қыркүйек 19, 2022
0
Бөлім: Руханият
| Автор: Super User

Түркістан: Дін атын жамылған ағымдар өздеріне жаңа мүшелерді тартып, олардан түскен ақпараттарды бақылауда ұстайды

- Қазіргі таңда адамдардың негізгі құқықтарына нұқсан келтіріп, мемлекетке, қоғамға, жанұяға қауіп төндіріп отырған, адам денсаулығына түзелмейтіндей зиян келтірген теріс пиғылды діни ағымдардың қызметі алаңдатушылық туындатуда. Дәстүрлі емес діни ағымдардың қоғамды іштен ірітіп, бүлік салып жатқандығы туралы жиі айтылып келеді. Алайда, жастар теріс пиғылды ұйымның өз жұмысын нақты қандай әрекеттер арқылы жүргізетінінен бейхабар,-деп бастады баяндамасын маман.

Дін атын жамылған ағымдар өздеріне жаңа мүшелерді тартып, олардан түскен ақпараттарды бақылауда ұстайды. Сондай-ақ, бейэтикалық тәсілмен жеке тұлғаны бағындыру арқылы, психологиялық қысым көрсету, қорқыту және мүшелерді ұйымда ұстап қалудың өзге де жолдарына сүйенеді. Осылайша олар тұрмыс қалпын және адамның еркін ақпараттық дүниетанымды таңдау құқығын бұзады. Бүгінгі таңда қоғамда дін атын жамылып ұлттың өркениеті мен мәдениетін теріске шығарушы көптеген ағымдардың пайда болғаны белгілі. Сонымен елімізде дәстүрлі діни бірлестіктер ұстанымдарының күшеюімен бірге шет елдік миссионердің белсенді қызметі арқасында протестанттық ағымдардың «Иегова куәгерлері», «Агапе», «Жаңа өмір», «Жаңа аспан», «Благая весть» және т.б. жұмыс істеуде. Рон Хаббард негізін салған Саентология шіркеуі. «Кришна санасы» қоғамы елімізде әрекет етіп отырған жаңа діни ағымдардың бірі. Бұл діни ағым жастар арасында таралып жатыр. Бұл ағымдар өздеріне тән әдістері мен мүмкіндіктерін тиімді пайдаланады. Миссионерлік жұмыстарын белсенді жүргізеді: кең аудиторияларда,концерт залдарында, кинотеатарларда. Сондай-ақ қайырымдылық жұмыстарын жақсы ұйымдастырады. Бұл ағымдар өз ұйым мүшелерінің құқығын бұзып,«сананы бақылау» әдісі арқылы денсаулығына, психикасына зиянын тигізеді. Көптеген миссионерлер жергілікті халық басым елді мекендерде тұрып, сол халықтың тілін, әдет-ғұрпын, мінез-құлықтарын өз қызметтерін табысты атқару үшін жетерліктей деңгейде зерттеп, үйренеді. Жұмыссыздар, өмірден өз орнын таппағандар, рухани ізденісте жүргендер, жеке басы және отбасындағы психологиялық қиындықтарға төзе алмағандар, Ислам дінін терең білмейтіндер, әсіресе жастар миссионерлердің үгіт-насихатына тез ілігеді. Деструктивтік діни ағымдар мүшелерін меншікті заттай қарайды. Ағым мүшелерінің рационалдық ойлаудан бас тартуы, ең қауіпті салдар болып саналады. Сонымен қатар, адамның жеке басына тәуелділікке бейімділікті, дербессіздікті және тұйықтықты енгізу, тағы да мұндай топтастықтың біріктіру сипатын күшейтеді. Сол сияқты дін атын жамылған ағымдардың мүшелігіне көп жағдайда жастардың, соның ішінде кәмилеттік жасқа толмаған азаматтардың өтуі таңғаларлық жәйт емес. Саентологтар заңсыз әрі мамандандырылмаған медициналық тәсілдермен айналысады. Қазақстан Республикасындағы Кришна санасының қоғамы мүшелері адамгершілікке жатпайтын және үндеу мен жаза түрінде олардың абыройын аяққа таптайтын азапқа неліктен душар етеді. «Брахма Кумарис», Сан Мен Мун бірлестігінің қозғалысы, Иегова куәгерлері бірлестігінің ерушілері тіленушілікпен айналысып жатқанда, оларды оңай пайдаланып, өз діни бірлестігі үшін тегін еңбек жасатқызады. Сан Мен Мун бірлестігінің қозғалысы, Саентология шіркеуінің жетекшілері өз жиындарында гипноз және басқа да психологиялық сендіру әдістерін қолданады. Халықаралық тәжірибе көрсеткеніндей, ең қауіпті қазіргі заманғы деструктивтік діндер: «Саентология шіркеуі» және басқа да хаббардтық ұйымдар (дианектика орталығы, «Нарконон», «Криминон» және т.б.), «Иегова куәгерлері», «Иисус Христос қасиетті соңғы күн шіркеуі» (мормондар), «Бірігу шіркеуі» және басқа муниттік ұйымдар, «Кришна санасының қоғамы» және басқа неокришнаиттік, Шри Чинмоя культі, «Брахма Кумарис», «Аум Синрике» және оның бөлшектері, мысалы, «Гухъясамаджа», «Фалуньгун», «Жанұя» («Құдай балалары»), «Сенім қозғалысы» (елукүншіліктер, әртүрлі «толық Евангелия шіркеуі» және т.б.), «Ақ ағайындылар», «Соңғы өсиет шіркеуі», уаххабиттер және басқа экстремистік ағымдар, К.Кастанеда ерушілері, Лазарева ерушілері, түрлі комерциялық, және дін атын жамылған ағымдар. Адамның имандылық жөніндегі пікірлері де әртүрлі. Имандылық-адамның ішкі әлемінің татулығы, қоғаммен, табиғатпен үйлесімді болуы.Әрбір адам қоршаған ортасын қадірлеп, айналасындағы адамдарды сыйласа, мемлекетттің заңдарына құрметпен қараса, пайдалы істер жасаса, осының барлығы айналып келгенде имандыллыққа саяды. Ал, Ішкі саясат бөлімінің маманы Марат Айсұлу дін саласындағы тұрақтылықты қамтамасыз ету бағытында әңгіме өрбітті. Еліміздегі дін саласындағы тұрақтылықты қамтамасыз ету мәселесі мемлекеттік саясаттың негізгі бөлігінің бірі болып саналады,- деген маман осы бағытта мемлекет деңгейінде заңдылықтарды жетілдіру және күшейту қолға алынған, ал жергілікті жерлерде нақты атқарылар жұмыстардың нәтижелілігі артуда екенін айтты. Дін саласы бойынша жұмыстар тиісті деңгейде үйлестіріліп, жүзеге асырылуда. Бірінші кезекте теріс пиғылды діни ағымдардың ықпалынан халықты, ең алдымен, өскелең ұрпақ – жастарды қорғау міндеті тұр. Осы мақсатта қала көлемінде дін саласы бойынша халық арасында, яғни елдімекен тұрғындары, мекеме қызметкерлері, оқу орындарының жастары мен мектеп оқушылары арасында кең көлемді ақпараттық-түсіндіру жұмыстары жүргізілуде. Қала көлемінде ақпараттық-түсіндіру топтары құрылған. Оқушылар көкейінде жүрген сұрақтарына жауап алып, пікірлерімен бөлісті. Ал мамандар осындай шараның басқа да оқу орындарында жалғасын табатынын жеткізді.

Қыркүйек 16, 2022
0
Бөлім: Руханият
| Автор: Super User

Діни экстремизмге қарсы орталық академияға айналды

“Нұр-Мүбарак” университеті жанындағы Діни экстремизмге қарсы іс-қимыл орталығы шаңырағы кеңейіп, арнайы академияға айналды. Ал Академияның басшылығы осы кезге дейін түрлі жобаларға жетекшілік жасап, орталықты басқарған белгілі теолог Тимур Нүсіпханұлының тізгінінде. Бұл жөнінде университет проректоры, PhD доктор Қайрат Құрманбаев мәлімдеді.

Еліміздегі діни экстермизмге қатысты ахуалға шолу жасай келе университет жанынан ашылған Діни экстремизмге қарсы іс-қимыл орталығының да тарихына тоқталды.

– Бұл орталық 2016 жылы алғаш ашылғанда университет басшылары маған тапсырған болатын. Содан бастап үлкен жұмыстар, нәтижелі жемісті еңбектер атқарылып келеді. Соңғы бір жылда өте ауқымды жұмыстар атқарды, оны біріміз білсек, біріміз білмейміз. Бірақ еліміздің барлық аймағында бұл орталықтың тиімділігін мойындады. Орталық енді кеңейіп, академияға айналғандықтан, дерадикализация мен экстремизмнің алдын алу бағытында қызметі артады деген сенімдемін, – деп академияға сәттілік тіледі.

Ал академия директоры Тимур Нүсіпханұлы осы кезге дейін қандай жоба жүзеге асса да “Нұр-Мүбарак” университетінің ғалымдары мен білікті мамандарының еңбегінің нәтижесі екеніне тоқталды. 2021 жылдан бастап ҚМДБ, аймақтық және қалалардағы дін істері басқармалары, оларға қарасты орталықтар, жалпы 700-дей маман қамтыған 8 курс өткізген. Сондай-ақ «Жусан» гуманитарлық операциясымен қайтарылған және деструктивті діни ағым жетегіндегілерді оңалту мақсатында еліміздің әр аймағынан 200-дей адамға курстар өтті.

Тек бұл бағытта ғана емес, БАҚ, әлеуметтік желілерде деструктивті санаға насихаттаушы шетелдік уағызшылардың 15 бейнежазбасына сараптама жасалып, нақты жауап берілді. ҚР Ақпарат және қоғамдық даму министрлігіне қарасты @kazislam.kz ақпараттық-танымдық порталында бейнежазба хабарлары түсірілді. Республикалық «Жетісу» телеарнасымен бірлескен «Бүгінгі дін» телехабарында ұлттық құндылықтарымызды дәріптеу, дерадикализация бойынша өзекті тақырыптарға 20 хабар көрерменге ұсынылды. Енді академия қызмет аясын халықаралық дәрежеде дамытуға сенім мол.

Қыркүйек 30, 2022
0
Бөлім: Руханият
| Автор: Super User

Дәстүрлі құндылықтарды ұстану борышымыз

Салт-дәстүр, әдет-ғұрып – әр ұлттың, халықтың діні мен сеніміне, тұрмыс тіршілігіне, ұлттық құрылым ерекшелігіне сәйкес ғасырлар бойы жинақталып, өмірдің өзі туғызған ғұрыптардың жиынтығы, қауым мен қоғамда қалыптасқан мінез құлықтың үлгісі.

Салт-дәстүр кез келген ұлт үшін өмір сүру қағидасы. Кез-келген ұлттың мың жылдықтан бері қаймағы бұзылмаған салт-дәстүрі болады. Тарих беттерін парақтар болсақ басқыншы елдердің бодан жұрттың ұлттық дәстүрінен, тілінен, дінінен айыруға тырысқанын байқаймыз. Ал оның орнына өз елінің өмір сүру қағидасын тықпалаған. Ал мұндай ұлттың болашағы әманда болмаған. Сол себепті қазақ халқында «дәстүріңді баққаның, үмітіңді жаққаның»,- деп бекер айтпаса керекті.

Қазақ халқының ислам дінімен жіті таныс болып, біте қайнасқанына XIІI ғасырдан астам уақыт өтті. Содан бері халқымыздың салт-санасы, әдебиеті мен мәдениеті мұсылмандыққа бейімделіп ұлттық болмыстың ажырамас бөлігіне айналды. Халқымыз ұстанған әдет-ғұрыптар ислам заңнамасындағы құқықтық нормалардың бастау алар бұлағының бірі болып саналады. Себебі Қасиетті Құранда «Ғафу жолын ұста, ғұрыппен әмір ет және надандардан теріс айнал»,- деп бұйырған. Сондай-ақ «Мұсылмандар жақсы деп есептеген нәрсе Алланың алдында жақсы, мұсылмандар жаман деп көрген нәрсе Алланың алдында жаман»,- деп ескертеді.

Ал енді соңғы жылдары айтыс-тартысқа түсіп жатқан қазақтың салт-дәстүрлерінің бірнешеуіне тоқтала кетсек.

1. Жаңа түскен келіннің үйдің үлкендеріне сәлем салуы.

2. Үлкендерден қол жайып бата сұрап, бет сипау.

Кейбір дінде жүрген азаматтар осы аталған салт-дәстүрімізді теріске шығарып, мұның барлығы ширк, фитнә, бидғат деп ғасырлар бойына қалыптасқан дүниетанымымызға балта шабуда. Жаңа түскен келін сәлем салса адам адамға емес, адам Алланың алдын иіліп сәлем салуы керек деп мұндай амалды ширкке таңуда. Ал сонда бұрыңғы апа-әжелеріміз Құдайға қарсы шыққан болдыма? Өздерінің айтуынша келіннің сәлем салуы әйел адамның намаз оқығандағы рукуғ жағдайымен бірдей болады-мыс. Ал енді осы ислам дініндегі құлшылық ету мен қазақтың дәстүріндегі келіннің сәлем салуында нендей айырмашылық бар? осыған тоқталсақ:

Ислам дініндегі намаздың ішіндегі рукуғ етудің мынадай шарттары бар:

1. Еңкею 90 градус болы шарт,

2. Екі қол еңкейгенде тізеде болу керек,

3. Рукуғ еткенде «субхана роббиәл ъазим» деген дұға оқылады.

Осы жоғарыда келтірілген шарттар орындалмаса ол рукуғ болып есептелмейді.

Ал енді қазақ халқының сәлем салу дәстүрін сипаттап көрелік. Еңкею 90 градус болсын деген шарт жоқ. Екі қолдың да тізеде болуы шарт емес. Сонымен қатар сәлем салар уақытта белгілі бір дұғаның оқылуы да міндетті емес. Демек сәлем салу мен намаздағы еңкею бір біріне мүлдем ұқсамайды.

Әр елдің салты басқа демекші сәлем салудыңда әр ұлтқа тиесілі өзіндік формасы болады. Мәселен қазақ-қырғыз халықтарында жаңа түскен келін ата-енесінің болсын, үйдің үлкендерінің болсын қолын қысып амандаспаған. Оның орнына өзінің құрметі ретінде жай иіліп қана сәлем берген. Ал көрші өзбек халқында «Ассалаумағалейкум» деп оң қолын кеудесіне қойып сәлем береді. Бірақ барлығының ойында - Аллаға қарсы шықсам деген оймен емес, керісінше ата-енеме құрмет көрсетіп, үлкеннің ақ батасын алсам деген оймен сәлем салып, иіледі. Ал ислам шариғатына сүйенер болсақ ешқандай жерде иіліп сәлем беру күнә, ширк, бидғат деп айтылмаған. Керісінше әдептілік, көркем мінез құлық жайында айтылған Құран аяттарымен хадис шәрифтерге байланып тұрады.

Бүгінгі таңда өзін сәләфимін деп атап жүрген азаматтардың ойынша дінге енгізілген жаңалықтың бірі – марқұмның атынан құран бағыштау. Өздерінің айтуынша Құран өлілерге емес, тірілерге түскен. Расыменде Құран тірілерге түскен, өлілерге арнап құран бағыштау бар. Осыны желеу еткендер тіпті қайтқан әке-шешесіненде теріс айналуда. Ақиқатында марқұмның атынан құран бағыштауға болама? Алланың Елшісі (с.а.с.) хабар беріп, аруақтарды еске алып Құран бағыштауға үндеген. Хадисте: «Өлілеріңе Ясин сүресін оқыңдар», - деп келеді. Қазақ осындай дәйекті дәлелдерге сүйене отырып, Пайғамбар өсиетін дәстүрге сіңіре білген. Себебі, ас ішіп болған соң үйдің үлкені Құранның тіліне жеңіл келетін сүресін оқып әуелі ішкен асына шүкіршілік етсе, соңынан о дүниелік болған ата-бабасының рухына арнап құран бағыштаған. Оқылған құранның сауабы қабірде жатқан марқұмның азабын жеңілдететіндігі көптеген хадистерде айтылған. Жақыны қайтқан әр қазақтың үйіне бара қалсаң, қайтқан туыстарын тек жақсылықпен ғана еске алып отырады. Ал бұл Алла Елшісінің «өлгендеріңді жақсылықпен еске алыңдар» деген насихатын өз дәстүріне сіңіре білгендігінің көрінісі іспетті. Қазақ халқы дінге әсте жаңалық енгізіп қарсы шықпаған.

Өздерінің шейхы санайтын Ибн Тәймияда өзінің еңбегінде «құран бағыштаудың шариғатқа қарсы келмейтіндігін жасалған жақсылық пен оқылған Құранның сауабы өліге тиеді», деп Құран аяты мен хадис шәрифтерді теріске шығармаған.

Бұл аталған екі мәселе қазақтың өмір сүру заңдылығында темір қазықша орныққан ұстанымдардың бір парасы ғана. Қазақтың салт-дәстүрінің түбіне бойлай енсек түбі Құран аяты мен хадиске келіп тоқтайтынымыз анық. Ал біз саналы түрде осы жауһарларымызды теріске шығарып, ажырап қалмауымыз қажет.

Қ.Қосмаханов

Түркістан облысының дін істері басқармасының

«Дін мәселелерін зерттеу орталығы» КММ-нің

теолог маманы

Қазан 5, 2022
0
Бөлім: Руханият
| Автор: Super User

ДІНИ САУАТТЫЛЫҚ МЫҚТЫ БОЛУ КЕРЕК

Білім – ақыл мен парасаттың белгісі болған асыл қазына. Білімді болу алдымызда тұрған үлкен белестеріміз бен мақсаттарымыздың биік шыңы болып саналады. Білім нәрімен сусындаған адамзат рухани тұрғыда көптеген жетістіктерге қол жеткізеді әрі өзіңе жаңашылдық ашуға қабілетті болады. «Бәсекеге қабілетті болу үшін, біз жоғары, білімді ұлт болуымыз қажет»,- деп Н.Назарбаев айрықша атап айтқандай білімге ие болу жас ұрпақтың қолында тұрған қазіргі кездегі өзекті мәселелердің бірі.

Дүние тану, білімге талпыну әрбір адамның есейген дәуірінен аңсап қараған түбегейлі ісінің бірі болып келеді. Егер бұл талпыну болмаса, әрбір адам білімге, еңбекке үңіле қарамаса, тек аңша қарын тойдырып, ұйқымен уақыт өткізсе, ешбір ілгері басу-өрлеу де болмас еді. Себебі, бұл заман білекке сеніп отыратын емес, білімге сенетін, білімді, сауатты болуды талап ететін заман.

Қазіргі заманда жас ұрпақтың білім алуға деген талпынысы, қызығушылығы өте жоғары деп ойлаймын. ХХІ ғасыр – ақпарат пен технологияның заманы. Адамдардың білім алу деңгейі жаңа сатыға көтеріліп, жаңа түрлі технологиялар, жаңа бағдарламалар ойлап табылып, білім сапасы артуда. Ізденіп, талпынған адамға білім алу үшін ақпарат көздері жетерлік. Тіпті ешқайда шықпай, бір орында отырып-ақ технологияның арқасында білімімізді жетілдіріп, дамытуға болады.

Білімді болып, дүниеге деген көзқарасының оң болып дамуы әр адамның өзіне байланысты. Біздің елімізде оқимын, дамимын деген адамға барынша мүмкіндік жасалған деп ойлаймын. Қазіргі заманда көзі ашық, көкірегі ояу оқыған, білімді азамат болмасан, бір орында қалып, жан-жақты дами алмай қалуын әбден мүмкін. Сондықтан да әр адам өзі үшін тырысып, ізденуі керек. Ең бірінші кезекте әр ата-ана баласының болашағы үшін, мектеп табалдырығын аттаған кезден бастап, баласының білімді болып, жан-жақты қалыптасуы үшін жағдай жасауы керек деп ойлаймын. Сол кезде қалыптасып келе жатқан жас ұрпақтың білім-ғылымға деген көзқарасы дұрыс болып, саналы білімді ұрпақ болып қалыптасады.

Білімді адам кез-келген қиын жағдайдан шығатын жолды тауып, өмірде көп нәрсеге қол жеткізуге шамасы жетеді. Адам білімді, сауатты болған сайын оның дүниетанымы кеңейіп, креативті ойлау жүйесі дамып, басқа адамдармен қарым-қатынас жасап сөйлесу барысында көп нәрсе үйренуге және үйретуге мүмкіндігі арта түседі.

Жастарды білім жолына салып, түзу жолдан тайдырмай, оқу-білімнің тізгінін ұстату мемлекет пен қоғамның міндеті саналады. Қандай мықты мемлекет болмасын жастардың білімі мен оқу-ағарту ісіне көп көңіл бөледі. Келешектің іргетасын қалайтын жастар болғандықтан, ең алдымен сол елдің жастарының саналы ұрпақ болып жетілуіне барынша күш салу керек деп ойлаймын.

Білімді ұрпақ – еліміздің болашағы, ертеңі. Тәуелсіз еліміз қанатын кере жайып, ел мәдениеті өркендеген қазіргі заманда тек білімді жастар ғана ұлтымызды асқақ, елімізді көкке көтереді. Қоғамның негізгі өзегі – жастар. Қазақстанның болашағы жастар еншісінде екенін ескерсек, сол жастардың сапалы білім алып, тәрбиелі, парасатты азамат болып қалыптасуына қоғамның да ықпалы зор екені анық. Саналы қоғамда білімді азаматтармен бірлесе өмір сүрген жастар өз бойында білімге деген құштарлық пен ізгі сезімдерді қалыптастыратыны сөзсіз.

Қорыта келгенде әрбіріміз сауатты болу үшін білім алуға міндеттіміз. Адам жан-жақты болуға талпынса, көштен қалмасы анық. Абай атамыз «Білімдінің күні жарық, білімсіздің күні кәріп» деп бекер айтпаса керек, сондықтан да дамыған елдермен тереземіз тең болуы үшін білімді де, сауатты болуға, заман талабына сай болуға талпынып, еңбектенуіміз қажет.

Ж.Байгерей

Түркістан облысының дін істері басқармасының

«Дін мәселелерін зерттеу орталығы»КММ-нің

дінтанушы маманы

Қыркүйек 27, 2022
0
Бөлім: Руханият
| Автор: Super User

2023 жылғы діни күндер кестесі бекітілді

Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының Шариғат және пәтуа бөлімі 2023 жылғы діни күндер кестесін бекітті.

Хижри айлардың басталуы халықаралық астрономиялық зерттеу орталықтарының мәліметтері негізінде жасалды. Пәтуа мамандары діни мерекелердің нақты күндері жаңа айдың көрінуіне байланысты көрсетілген уақыттан бір күн шегерілуі немесе алға жылжуы мүмкін екенін ескертеді.

Қазан 4, 2022
0
Бөлім: Руханият
| Автор: Super User

Отырар: «Айтыстың ақберені» Тәушен Әбуованың туғанына 90 жыл толып отыр

Биыл киелі Отырардың от ауызды, орақ тілді суырып салма ақыны, барша қазақ қадір тұтқан ана Тәушен Әбуованың туғанына 90 жыл толып отыр. Сүбелі сөз бен ұшқыр ойдың иесі Тәушен Жорабекқызы өскен жерін, туған елін, қасиетті халқын, оның болашағын жырлап өткен отырарлық ақындардың ұстазы десек қателеспеген болар едік. Қазақтың қара өлеңімен талай қазақтың құлақ құрышын қандырып, тауып айтқан ұтымды ойлары мен мағыналы жырларымен елін сүйсінткен Тәушен ақынды халқы сағынады, әлі де іздейді.

Қыркүйек 15, 2022
0
Бөлім: Руханият
| Автор: Super User

ТҮРКІСТАН: Қ.Қосмаханов: «Шәкәрім дін туралы ой толғамдары» қазіргі жастарға ой салады

Қазақ даласы қай заманда болмасын ақын, жыршы, жырау, абыз ақсақал мен көреген қариядан кенде болмапты. VII ғасырда ислам діні Орта Азияға келген болса одан алдын билік құрған түркі қағандары өз алдына бір төбе. Дін исламның Орта Азияға келуімен ислам діні жаңаша кейіпке еніп түрленді. Сол себепті болар ислам ғалымдары арасында Құран Меккеде түсті, Стамбулда басылды, Мауереннахрда түсіндірілді деген сөз қалғаны.

Дін деген терминнің анықтамасы өте көп. Бірақ дін сөзінің анықтамасын бір сөзбен айтқанда Құдайға деген сенім. Дегенмен қазіргі күнде дін десе болды отыра қалып уағыз тыңдау мен бес уақыт намаз оқып одан арысы ораза ұстап Меккеге қажылыққа барып қайтса болды одан мықты, одан иманды мұсылман жоқ секілді сезінетіндей болып жүргендер бар. Осыларды жасап шықса болды Құдай жұмағын дайындап қойғандай болып тұрады. Бұл айтылғандардың барлығы діннің сыртқы формасы. Яғни қандай да бір адамның сыртына қарап мұсылман екендігін танытады.

Ал діннің ішкі көрінісі адамның моральдық, рухани бай болуын айтамыз. Қазіргі күнде адамдардың бойынан тек сыртқы көріністері ғана көрініп ішкі мазмұн қалып бара жатқандай. Намаз оқиды бірақ, адамдарды алдауда алдына жан салмайды, ораза ұстайды бірақ ұрлық жасайды, қажы болады бірақ аярлықпен, қулықпен халықтың ақшасын тартып алуда. Бұл дегеніміз қасиетті ислам дінінің атына кір келтіру. Сонда қайтпек керек? Әрбір адамның бойында – мейірімділік, арлылық, адалдық, әділдік, уәдеге беріктік, мәрттік, жомарттық, ұят, отансүйгіштік, жауапкершілік, адамдарға деген бауырмалдық, ата-анаға деген құрмет, үлкен мен кішіні бірдей сыйлау секілді адамгершілік қасиеттер бойымыздан табылса онда біздің иманды болғанымыз деп дін сөзін түйіндеуге болады. Өйткені мұның барлығы діннің талабы. Сол үшінде Абай Хәкім:

Алла деген сөз жеңіл,

Аллаға ауыз қол емес.

Ынталы жүрек шын, көңіл

Өзгесі хаққа жол емес, деп бір ғана ауыз сөзбен жеткізгені. Ал бүгінгі мақалаға арқау болған Шәкәрім қажы болса:

Хақ мұсылман кім болар,

Айтқан сөзі шын болар.

Рахым, ұят, ар, ынсап,

Төртеуі болса дін болар, деп мұсылманның сипатын түсіндірді. Ел аузында «Хақтың разылығы халықтың ішінде» деген даналық сөз бар. Қандай да бір адамның дініне, тіліне, түр сипатына қарамастан қол ұшын созып, көмек беруде діннің негізгі талабы десек болады. Ал Шәкәрім қажы:

Адамдық борышың,

Халқыңа еңбек қыл.

Ақ жолдан айнымай,

Ар сақта оны біл,.....

Қайтадан қайырылып, қауымға келмейсің.

Барыңды, нәріңді тірлікте бергейсің,

Ғибрат алар артыңа із қалдырсаң.

Шын бақыт осыны ұқ,

Мәңгілік өлмейсің, дегені жоғарыдағы ойымызды нықтағандай. Алла елшісі Мұхаммед пайғамбардан (с.а.с) бастап дамыған «кәміл адам» түсінігін уақыт өте келе әрбір көкірек көзі ашылған ғұлама түрлендіре келе негізгі ойдан ауытқымай өз халінше дамытты. Мәселен Жүсіп Баласағұн жәуанмәрттілік, құт ілімі десе, Иасауише хал ілімі, Абай жүрек ілімі деген. Ал Шәкәрім қажы «ар ілімі» деп атады.

Ар ілімі – тек қана өз тағдырымның алдында жауаптымын демей, барлық адамзаттың тағдырының алдында жауаптымын деп өмір сүруге шақырады. Адамзатқа ортақ бір-бірін қор қылмауға, адамзатқа ортақ мүддеде өмір сүруге үндейді. Әрбір адам адамзатқа ортақ мүддені қорғауға, «адам» деген ұлы ұғымды қор етпеуге шақырады. Шəкəрім қажы – ұят мəселесін бірінші орынға қояды. Егер адам адамшылығын жоғалтса, оның өлгенімен бірдей. Барлық жазадан ар-ұят жазасы ауыр. Біреуді алдап өтірік айтуға болғанмен, адам өз-өзін алдап, өз ұжданының алдында орынсыз іске аяқ баса алмайды. Сол себепті қажының өлең жолдарының көп жерінде «ар-ұят, рахым, ынсап» сөздері кездеседі және имандылықтың өлшемі ретінде осы қасиеттерді қарастырған. Қорыта келгенде «Ар» адамның өз соты. Өзін-өзі жауапқа алып, таразыға тартқаны. Ынсапты, рахымды болу рухани тұрғыда жетілген мұсылманның сипаты. Ал ондай адам көңілі тоқ, мерейі үстем болмақ. Рухани жетілгісі келген адам Шәкәрім қажыны оқу және түсіну арқылы мақсатына жетпек.

Өмірдің өкінбейтін бар айласы,

Ол айла қиянатсыз ой тазасы,

Мейірім, ынсап, әділет, адал еңбек,

Таза жүрек, тату дос сол шарасы, - деп қорытты сөзін Түркістан облысы дін істері басқармасыныңДін мәселелерін зерттеу орталығының маманы.

Шілде 14, 2022
0
Бөлім: Руханият
| Автор: Super User

Руханият (122)

Толығырақ ...