ҚАЗ РУС

Руханият

Руханият (124)

Түркістан: Адасып кету оңай, бірақ адаспаудың жолдары өте көп

Түркістан: Адасып кету оңай, бірақ адаспаудың жолдары өте көп

 Дін саласындағы ақпараттық түсіндіру тобының 2022 жылға арналған жұмыс жоспарына сәйкес, Түркістан қаласы әкімдігінің Ішкі саясат бөлімінің ұйымдастыруымен "Дін мәселелерін зерттеу орталығы"-ның теолог маманы Дүйсен Асхат және Ішкі саясат бөлімінің маманы Марат Айсұлу қалалық №12 Қ.Сәтбаев атындағы атындағы жалпы орта мектептің оқушыларымен кездесті. Мамандар оқушыларға діни экстремизмнің, теріс пиғылды діни ағымдардың зияны жайлы айтып берді. ХХІ ғасыр ақпараттар толқынына толған заман болып тұр. Бүгіндегі өзгерістер мен трендтердің бәрі медиа арқылы қалыптасуда. Оның ішінде білік-дағдыны дамытатын адамға пайдалы немесе, керісінше, зиянын тигізетін ақпараттар да бар. Әсіресе, деструктивті топтардың ақпарат тұзағына ілінбеуді ойлаған ләзім. Адасып кету оңай, бірақ адаспаудың жолдары өте көп,-деп бастады әңгімесін теолог маман Дүйсен Асхат.  «Деструктивті ағымдар қоғамдық қауіпсіздікке, отбасылық құндылықтарға, адам денсаулығына қатер төндіреді. Жат ағымдар қазақ ұлты мен Қазақстанда тұратын барлық этностардың ұлттық құндылықтарын, салт-дәстүрлерін, мәдениетін жоққа шығарады. Кез келген мемлекеттік мерекелерді атап өту, ұлыстың ұлы күнін тойлау, беташар, сәлем салу, сондай-ақ ата-баба әруақтарына құран бағыштау секілді салттарымызды мойындамайды. Зайырлы мемлекетке және зайырлы өмір сүру салттарына барынша қарсылық танытады. Мемлекеттік рәміздерді және түрлі мерекелерді құрметтемейді. Қазақстандағы көпшілік ұстанатын Ханафи мәзһабын жоққа шығарады. Орта Азияда және мұсылман әлемінің басқа аймақтарында орныққан діни мектептерді ешқашан құптамайды. Дәстүрлі исламды ұстанған мұсылмандарды күпірлік жасайды деп айыптайды. Өзге де дәстүрлі діндердің өкілдері мен дін ұстанбайтын адамдарға түсіністікпен қарай алмайды. Замануи мәдениет пен музыка, балет, бейнелеу  секілді және басқа да өнер түрлеріне өшпенділік танытады. Олар әскерде қызмет ету, орта білім алу секілді мемлекет бекіткен міндеттерден бас тартады. Медициналық ем-шаралардың: қан құю, вакцинация, ағза мүшелерін трансплантациялау, т.б. түрлеріне түбегейлі қарсы шығады. Білім мекемелерінде биология, дене шынықтыру, ән-күй, сурет салу сияқты пәндерге қатыспауға шақырады».   Міне, жоғарыда атап өткен ескертпелер видеоролик ретінде дайындалып, әлеуметтік желілерде жарияланып, интернетте таралуда. Деструктивті жат ағымдардың негізгі белгілері осылар. Біз осылай көрсеткенімізбен, олар өздерін біз сияқты бағаламайды. Керісінше, олар өз діндеріне, өз ілімдеріне сенімді және оны берік түрде насихаттайды. Психологтарда неофит деген термин бар. Яғни, олар әлемді өзгерткісі келеді. Олар жоғарыда айтқан құндылықтарды, салт-дәстүр, мемлекеттік қағидаларды жоюға бағытталған. Радикализмге, экстремизмге итермелейді. Осы жерде бір айта кететін жайт, бұл тек қана исламдық дінмен ғана байланыспайды, тек исламға ғана тиесілі емес. Мұндай деструктивті сипатта жаңа протестанттық, жаңа шығыстық ағымдар болуы мүмкін. Сондай-ақ, деструктивтік әрекеттерімен көзге түспеген ағымдар да болуы ықтимал. Қай-қайсының да көздеген белгілі мақсаттары бар. Ол қаржылық мақсат болуы мүмкін. Ол геосаяси мақсат болуы мүмкін. Тіпті идеологиялық мақсат та болуы мүмкін. Деструктивті топтардың тағы бір айрықша белгісі индивидтік қамту белгісі. Индивидті толық торға түсіру деп айтуға болады. Бұл адамның өмірін толық қамтып, діни ілімін ақиқаттық деңгейінен емес, оған мүше адамдардың қоршаған әлеуметтік ортадан оқшаулануы мен жетекшілік еткен идеологына көзсіз бағынуынан көрінеді. Бұлай сипатталуының себебі, оқшауланған адам ішкі жан-дүниесінде психологиялық күйзелісті басынан кешеді. Ол депрессия сияқты басқа да күйзеліс жағдайларына түседі. Деструктивті діни ағымдардың ықпалына түскен жастар, әдетте, оқшаулануға бейім тұрады. Оқшауланудың өзі олардың ауытқуы десек болады. Оқшау адам әдетте қоғамға өкпелі болады. Қоғам тарапынан оны ешкім түсінбейтіндей көрінеді. Ішкі жан дүниесіндегі әлеуметтік өкпе-реніш өрши түседі. Барлық нәрсені ақ-қара деп бөледі. Біздікі және жаулар. Міне, осылай шолақ ойлап, келте түсінеді. Оның соңы зардап шегеді, қиындық көреді. Бұл жай айтыла салған сөз емес, ғалымдар анықтап, мамандар зерттеп берген тұжырым. Яғни, деструктивті ағымдардың, псевдо дін көшбасшыларының соңынан ерудің қате екенін көрсетті. Егер дінге қызығушылығыңыз оянды ма, ресми ақпараттарға жүгініңіз. Әр өңірде, орталықтарда сарапшылар бар. Жарияланған фотопосттар, видеороликтер, уағыздардың бәрін зерттеп, зерделеп береді. Мемлекет тарапынан бұл жолға қойылған. Сондықтан сақ болайық! Сақтанайық!Ішкі саясат бөлімінің маманы Марат Айсұлу да өз кезегінде дін атын жамылған жат ағымдардың қауіпі туралы баяндады. Дін ұғымы – адамзатты бақытқа бастаушы, жақсылыққа жетелеуші, санаға салмақты ой салып, кемелдікке жеткізуші институт. Жалпы адами құндылықтарды басшылыққа алатын асыл дініміз Ислам да жазықсыз адамның өміріне, ар-намысына, жеке мүлкіне қол сұғуға, басқыншылық жасауға қатаң тыйым салады. Бейбітшілік пен мейірімділікті мақсат ететін, хәкім Абайша айтқанда, адамзаттың барлығын бауырым деп сүюге шақыратын Ислам діні қоғамның тұтастығына, елдің бірлігіне сызат түсіруші кез келген адами құндылыққа сай келмейтін құбылыстарға түбегейлі қарсы. Исламның атын желеу етіп, ой-санасы қалыптасып, көзқарасы тұрақтап үлгермеген азаматтарды жолдан тайдырып, еліміздің ішкі тұрақтылығына қауіп төндіру – келешегімізге қол салғысы, тұнығымызды ластағысы келетін қара ойлы қылмыскерлердің ғана қолынан келсе керек.

Өздеріңізге белгілі, 2014 жылы 18 тамызда Астана қаласының Сарыарқа аудандық сотының «Әт-тәкфир уәл-хиджра» халықаралық ұйымын экстремистік деп тану және оның Қазақстан Республикасындағы қызметіне тыйым салу жөніндегі шешімі шыққан болатын.Осы шешімді шығару кезінде аталған ұйымның экстремистік бағыттағы қызметі жөніндегі қолда бар материалдармен қатар сотпен «Әт-такфир уәл-хиджра» халықаралық ұйымының қызметіне Ресей Федерациясында, Қырғызстанда, АҚШ-та, Түрік Республикасында және Еуропалық одақта тыйым салынғандығы ескерілді.«Тәкфир» – сөзінің мағынасы бір адамды күпірлікке шығару дегенді білдірсе, «Хижрат» – араб тіліндегі «хажара» деген түбірден шыққан «тәрк ету, қалдыру» деген мағынаны білдіретін сөз. Ал шариғаттағы мағынасы мұсылмандардың діни сенімдері (мұсылман болғандықтары) үшін дінсіздер тарапынан қысым, зардап көріп отырған бір жерден басқа бір жерге қоныс аударуды білдіреді.Осы ретте, өзінің діни ұстанымымен келіспегендерді күпірлікте айыптап, өз отанын тәрік етуші жанның әрекеті қаншалықты дұрыс, шариғат бұған байланысты не дейді? Осы  мәселеге тоқталсақ.Дінсіздікті діңгек еткен кеңестік дәуірдің бодауынан енді ғана шыққан халықты «кәпірсің» деп айыптау сауатты мұсылманнің ісіне жатпайды.Күпірлікте айыптау – адамның сөзіне емес, шариғатқа негізделеді. Бұл құқық Алла мен Оның елшісіне (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) ғана тән.

Әрбір адамның жаны, өмірі – өзіне аманат болса, бүгінгі адамзат қоғамын тұтас қалыпта, дұрыс бағытта ұстап тұру да – баршаға аманат екендігін ұмытпайық. Олай болса, Қазақ елінің ішкі тұтастығы мен қауіпсіздігін, тыныштығын сақтауда ерінбей еңбек етіп, көзіміздің қарашығындай қорғауымыз – азаматтық һәм мұсылмандық парызымыз,-деп қорытты сөзін.

Түркістан: соқыр сенім – бұл қазіргі қоғамда болып жатқан құбылыс

Түркістан: соқыр сенім – бұл қазіргі қоғамда болып жатқан құбылыс

Дін саласындағы ақпараттық түсіндіру тобының 2022 жылға арналған жұмыс жоспарына сәйкес, Түркістан қаласы әкімдігінің Ішкі саясат бөлімінің ұйымдастыруымен "Дін мәселелерін зерттеу орталығы"-ның теолог маманы Дүйсен Асхат және Ішкі саясат бөлімінің маманы Марат Айсұлу қалалық №8 Н.Төреқұлов атындағы жалпы орта мектептің оқушыларымен кездесті. Мамандар оқушыларға діни экстремизмнің, теріс пиғылды діни ағымдардың зияны жайлы айтып берді.

«Экстремизм» (extremus) - латын тілінен енген термин, сөздік мәні «соңғы, шеткі» деген мағынаны білдіреді, саяси мағынасы экстремизм бойынша - бұл шектен шыққан көзқараспен және іс-әрекетімен ерекшеленетін күрделі әлеуметтік феномен. Сонымен қатар, бұл тікелей немесе жанама түрде зайырлы қоғамдағы демократияны жоққа шығаратын саяси қызмет түрі. Діни экстремизм ұғымы - шынайы діннің негізгі қағидаларынан, қазіргі қолданыстағы ұлттық заңнамалардың және халықаралық құқықтың қағидаттарынан тыс шектен шығу дегенді білдіреді. Арнайы сөздік бойынша «діни экстремизм – басқа діндерді ұстанушы адамдарға төзімсіздік танытып, соған сәйкес қоғамға қарсы, көбінесе құқыққа қайшы, соның ішінде азаматтарға қарсы күш қолдану әрекеттеріне шақыру».  Діни экстремизм ұғымына Қазақстан Республикасының 2005 жылдың 2 ақпанында қабылданған «Экстремизмге қарсы іс-қимыл туралы» заңында мынадай сипат берген: Экстремизм - жеке және (немесе) заңды тұлғаның, жеке және (немесе) заңды тұлғалар бiрлестiгiнiң белгiленген тәртiппен экстремистiк деп танылған ұйымдардың атынан iс-әрекеттер ұйымдастыруы және (немесе) жасауы; 

жеке және (немесе) заңды тұлғаның, жеке және (немесе) заңды тұлғалар бiрлестігінің мынадай экстремистік мақсаттарды: 

дiни өшпендiлiктi немесе алауыздықты, соның iшiнде зорлық-зомбылықпен немесе зорлық-зомбылыққа шақырумен байланысты алауыздықты қоздыруды, сондай-ақ азаматтардың қауiпсiздiгiне, өмiрiне, денсаулығына, имандылығына немесе құқықтары мен бостандықтарына қатер төндiретiн кез келген дiни практиканы қолдануды (дiни экстремизмдi) көздейтiн iс-әрекет ұйымдастыруы және (немесе) жасауы. Жалпы экстремизм деген терминге қазіргі әлем ғалымдары мен сарапшылары түрлі мағыналар берген. Бірақ, ортақ бір шешімге келмеген. Бір анығы ол қоғамға, мемлекетке және жалпы әлемге қауіп төндіретін құбылыс. Ал, соның ішіндегі діни экстремизм дегеніміз – дәстүрлі дінді бұрмалап, жат «идеяны» белсенді насихаттау, зайырлы жүйеге қарсы әрекет ету. 

Экстремизмнің негізгі белгілері:

1)      Мемлекетте диктатура орнатуды ашық жариялайды, яғни, бұл дегеніңіз елдегі азаматтардың саяси және азаматтық құқықтарын кемсіту;

2)      Елдегі конституциялық құрылымды үзілді-кесілді мойындамайды, оны зорлық-зомбылық күшімен жоюға және билікті заңсыз басып алуға ашық түрде насихаттайды;

3)      Заңсыз қарулы жасақтар құрады;

4)      Елде әлеуметтік, нәсілдік, ұлттық, тіл және діни алауыздықты қоздырады, сонымен қатар, осы ерекшеліктер бойынша азаматтардың құқығын шектеуді мақсат етеді;

5)      Елде белгілі бір ұлттың немесе діни конфессияның тоталитарлық режимін орнатуға тырысады.

Діни экстремизмнің шығуының басты үш негізі бар. Біріншісі, діни сауатсыздық. Дінге толық таныммен келмеу діни сауатсыздықтың басты көрінісі болып табылады. Екіншісі, діни сауатсыздықтың кесірінен теріс пиғылды ағымдардың өкілдерінің сөзіне еріп, надандықтан шыққан соқыр сенім – бұл қазіргі қоғамда болып жатқан құбылыс. Ал, үшіншісі әлеуметтік мәселелер. Айналысатын ісі жоқ, жұмыссыз жастардың болашаққа сенімсіз жағдайын пайдаланып экстремистік идеологияны саналарына сіңіреді.

Діни экстремизмнің көріністері қазіргі заманда жастардың жат ағымның идеологиясына еліктеп, соқыр сенімнің жетегімен зайырлы қоғамға қарсы әрекет етуі. Діни экстремизмнің көрінісі ретінде ғаламтор кеңістігіндегі мұсылмандардың қысымға ұшырауы, әсіресе АҚШ, Еуропа, Израильдегі, Ресейдегі кавказ аймағындағы мұсылмандар туралы ақпараттарды қанға бөккен адамдардың суреттерді, бейне-материалдарды ашық көрсету арқылы күллі әлемді мұсылмандарға жау ретінде көрсетуге ұмтылуы діни экстремистік идеялардың тарауын айтуға болады. Сонымен қатар, интернет-сайттарда діни экстремизм идеяларын насихаттаушылардың әр-түрлі діни уағыздары аудио-видео жазба түрінде таратылуы діни экстремизмнің көрінісі. Уағыздарда зайырлы биліктің дінге жат екендігі, мұндай мемлекет басқарушылары, дін қызметкерлері «діннен шыққандар» деген пікір мейлінше агресивті айтылып, оларға бағынбауға шақырылады. 

Сондай-ақ ғаламтордағы экстремистік веб-сайттардың ықпалынан басқа, шет елден діни білім алған жалған ғалымдар өздерінің экстремистік уағызы арқылы қазақтың санасына, салт-дәстүріне, ұлттық танымына, тарихына қарсы мазмұндағы жастардың санасын улайды,-деп аяқтады сөзін теолог маман Дүйсен Асхат.

Ішкі саясат бөлімінің маманы Марат Айсұлу болса  әрбір азамат қоғам тыныштығы үшін діни экстремизмге табанды түрде қарсы тұруы тиіс. Қазақ халқы ертеден - ақ бірліктің, ынтымақтың маңызын жете түсінген. Бабаларымыздан өсиет болып бізге жеткен «Бақ қайда барасың ынтымағы мен бірлігі жарасқан елге барамын деген қанатты сөз бүгінгі күн ішінде өз көкейкестілігін жойған жоқ. Кемеңгер бабаларымыз «алтау ала болса ауыздағы кетер, төртеу түгел болса төбедегі келер»деп елді бірлікке шақырып отырған. Сондықтан бәрімізге қастерлі тәуелсіздігіміздің нығаюы үшін, елімізде ұлтаралық және дінаралық татулықтың сақталуы үшін бір кісідей атсалысайық. 

Дін дегеніміз –ұлы сенім, ғылым анасы

Ал сенім – адамзаттың тірегі.

Ислам діні бейбітшілікті дәріптейтін бірлік діні екендігін ұмытпайық!

Мың жылдан бері ұстанып келе жатқан ата  — бабамыздың дәстүрлі дінін жоққа шығармайық!

 Әрбір ұрпақ келесі өзінен кейінгі ұрпаққа ізетті, игілігі мол жақсы өмір жолын тастап кетуі ләзім екендігін есімізде ұстайық! дей отырып, іс-шараны аяқтады.  

Түркістан: Терроризмге қарсы тұру үшін бізге терроризмнің мәнін нақты анықтау қажет

Түркістан: Терроризмге қарсы тұру үшін бізге терроризмнің мәнін нақты анықтау қажет

Дін саласындағы ақпараттық түсіндіру тобының 2022 жылға арналған жұмыс жоспарына сәйкес, Түркістан қаласы әкімдігінің Ішкі саясат бөлімінің ұйымдастыруымен "Дін мәселелерін зерттеу орталығы"-ның теолог маманы Дүйсен Асхат және Ішкі саясат бөлімінің маманы Марат Айсұлу №24 М.Шоқай атындағы жалпы орта мектептің оқушыларымен кездесті. Мамандар оқушыларға діни экстремизмнің, теріс пиғылды діни ағымдардың зияны жайлы айтып берді.  Қазіргі таңда діни экстремизм мен терроризм әлемдік дертке айналған ең күрделі проблемалардың бірі. Елімізде деструктивті ағымдардың астыртын үгіт-насихат жұмысы қарқын алып, діни экстремистік идеялардың қоғамымызда тарай бастағаны жасырын емес. Мемлекеттің қауіпсіздігіне қатер төндіретін діни негіздегі әртүрлі құқық бұзушылықтардың, дін атын жамылған түрлі теріс пиғылды ағымдар іс-әрекетінің белең алып, жастарды өз идеологиясына белсенді түрде тартуы көбеюде.  Экстремизм мен терроризм бүгінгі таңда ең өзекті мәселе болып отырғанын онымен күресуде мемлекетіміз барша күш салып жатқанын жеткізді.  Саясатта белгілі бір бағыт ретінде экстремизм радикалды көзқарастарды жүзеге асырудың түрлі әдістерін ұстанады. Ол мемлекеттің тұтастығына, қоғамның бірлігіне қатер төндіріп, зорлық-зомбылықпен, фанатизммен, өздерінің принциптерін қорғай алмайтынымен, ымыраға келмеуімен сипатталады. Өзінің қауіпті тәжірибесінде экстремизм терроризммен тығыз байланыста. Заманауи терроризм – бұл әртүрлі мемлекеттердің ұлттық шекараларының шегінен шығып, бүкіл әлемдік қоғамдастықтың қауіпсіздігіне елеулі қатер төндірген күрделі, көпқырлы және аса жағымсыз саяси-әлеуметтік құбылыс. Жаһандық зұлымдықпен күресудің тиімді әдістері мен нысандарын зерттеуге арналған мемлекеттер басшыларының қатысуымен көптеген халықаралық конференциялар өткізілді. Осы форумдарда терроризмге тиісті халықаралық реакцияның оған қарсы күресудің халықаралық жүйесі талап етілетіндігі туралы бірнеше рет айтылды. Терроризмге қарсы тұру үшін бізге терроризмнің мәнін нақты анықтау қажет.Қазіргі таңда, «терроризм» мәнінің әмбебап анықтамасы жоқ. Барлығына мәлім, терроризм экстремизммен тығыз байланысты, яғни, экстремизм терроризмнің бір бөлігі болып табылады.Демек, «экстремизм» тұжырымдамасын алдын-ала қарастырмай, «терроризм» ұғымының мәнін ашу мүмкін емес. Жалпы термин ретінде «экстремизм» қазіргі заманғы саясаттың белсенді айналымына жиырмасыншы ғасырдың екінші жартысында ғана енгізілді. 2003 жылы ЕКПА (Еуропа Кеңесінің Парламенттік Ассамблеясы) анықтағандай, «экстремизм» – бұл парламенттік демократия принциптерін тікелей немесе жанама түрде қабылдамайтын саяси қызметтің нысаны. Экстремизм – бұл қоғамдық-саяси жүйенің идеологиялық және институционалдық негіздерін жоққа шығаратын және заңды конституциялық тәртіпті тез арада күштеп өзгертуге шақыратын түбегейлі идеяларға негізделген саяси тәжірибе. Заманауи терроризм мен экстремизм қоғам мен мемлекеттік қауіпсіздігіне белсенді түрде әсер ететін ауқыммен, әлеуетті арттырумен, террористтік және эксртемисттік топтар ықпалды саяси құрылымдарға айналумен, террористтер мен экстремисттердің іс-әрекеттерінің қатыгездігімен және т.б. нысандармен сипатталады. Терроризм, экстремизм және ұйымдастырылған қылмыс – бүкіл әлемдік қауымдастық үшін аса қауіп-қатер ретінде саналады. Діни экстремизм мен радикализм – бұл жалпыға ортақ проблема Бұл проблемамен тек кейбір мемлекеттік органдар ғана жұмыс жасайды деп айтуға болмайды. Әрбір мемлекеттік орган өзінің функционалдық ерекшеліктерінің негізінде өз үлесін қосуы қажет.Терроризмге және экстремизмге қарсы тұру – бұл әлемде құқық пен тәртіпті қамтамасыз етудің маңызды бағыты. Тіркелген қылмыстардың жалпы санының террористік және экстремистік сипаттағы қылмыстардың шамалы бөлігі болып табылатындығына қарамастан, олар қоғамның, мемлекеттік және құқық қорғау органдарының теріс реакциясын тудырады. Қазіргі таңда, осы терроризм мен экстремизмнің көрінісі мемлекетіміздің ғана емес, бүкіл әлемдік өзекті мәселелердің бірі болып табылады. Жастарымыз дәстүрлі емес діни ағымдардың қырларын білмегендіктен сол ұйымдарға бет бұрып кетеді. Жастардың діни көзқарасы әлі де өзекті мәселе болып табылады және жүйелі талдауды қажет етеді. Әр түрлі себептермен дәстүрлі дінді жоққа шығаратын адамның көзқарастарына негізделген жастардың діни ізденісі ХХ ғасырдың жалпы көрінісін табады. Жастар – біздің мемлекетіміздің болашағы, ол бізден күнделікті қамқорлық пен тынымсыз ілтипатты қажет етеді. Жастарымыздың адамзаттық болмыстағы, әсіресе,  дін саласы сияқты нәзік саладағы құнды бағдарларын білу өте маңызды. Себебі, адамның жеке тұлға ретінде көбінесе жас жылдарында қалыптаса бастайды. Діни көзқарастағы (деструктивті діни бағыттардың ықпалына түскен) кейбір жас азаматтар өздерін қоғам мен мемлкетке қарама-қарсы қойып, қазақ халқының рухани мәдениетіне және ұлттық дәстүрлеріне теріс көзқараспен қарайтын болды. Оларда тіпті зорлық-зомблық тәсілдерін қолданумен мемлекетіміздің саяси құрылымдағы зайырлы сипатын өзгертуге ықыластары пайда болуда. Бұл көріністер қоғамда жаңа саяси-әлеуметтік пішіндердің қалыптасуына себептес. Жалпы, дін саласында мемлкетімізде көп жұмыстар атқарылып жатыр. Салыстырмалы түрде қысқа мерзімде ұйымдастырылған жұмыс өзінің нәтижесін беріп, ал оның тиімділігі бірлікпен бірте-бірте өседі. Мемлкетіміздегі діни ахуалдың тұрақталуы туралы негізгі бағаны беретін – халық. Осы кезеңде жұмыстың стратегиялық жолмен таңдалған бағыттарын жалғастыру, іс-тәжірибені біртіндеп жақсарту маңызды. Енді біз конфессияаралық келісімге, жоғары мәдениетке және қоғамды тәрбиелеуге негізделген еліміздің рухани байлығын сақтау және одан әрі арттыру үшін бәрін жасауымыз керек.

Түркістан: Экстремизмге қарсы күрестің бірден-бір жолы — олар туралы өз уақытында шынайы мәлімет беру

Түркістан: Экстремизмге қарсы күрестің бірден-бір жолы — олар туралы өз уақытында шынайы мәлімет беру

Дін саласындағы ақпараттық түсіндіру тобының 2022 жылға арналған жұмыс жоспарына сәйкес, Түркістан қаласы әкімдігінің Ішкі саясат бөлімінің ұйымдастыруымен "Дін мәселелерін зерттеу орталығы"-ның теолог маманы Дүйсен Асхат және Ішкі саясат бөлімінің маманы Марат Айсұлу №21 М.Пошанов атындағы жалпы орта мектептің оқушыларымен кездесті. Мақсат өскелең жас ұрпаққа діни экстремизмнің, теріс пиғылды діни ағымдардың зияны жайлы айту, одан бойды алыс ұстауға шақыру. Экстремизм – «әсірелікке, зорлық-зомбылыққа үндейтін, дiни өшпендiлiкті жандандырушы және азаматтардың қауіпсіздігіне, өміріне, денсаулығына, көзқа­расына немесе құқықтары мен бостандығына қатер туғызатын кез келген діни тәжірибені» өз мақсатына пайдалануды көз­дейтін іс-әрекет немесе қалыптан тыс шетін көзқарастар.Дін түсінігіндегі экстремизмді дінге сыймайтын шектен тыс көзқарастар мен іс-әрекет­тер құрайды. Мұндай экстремизм­нің соңы зорлық-зомбылыққа, агрессияға апарады. Экстре­мизмнің кең және нақты өл­шемдеріне баға берген ре­сей­лік эксперт М.Краснов. Оның ойынша, экстремизмге мы­надай идеяны, бағыты, доктриналарды таратуға бағыт­талған әрекетті жатқызуға болады: адамдарды таптық, мен­шіктік, нәсілдік, ұлттық немесе діндік ерекшеліктеріне байланысты бөлу; адам құқығын конституциялық құндылық ретінде жоққа шығару; ашық плюрализм мүмкіндігін, идея­ларды еркін тарату және айыр­бастауды жою; бір идеологияны мемлекеттік ретінде орнату.Ал отандық зерттеуші-ғалымдар экстремизм­нің пайда болу себебі әр қоғамда әртүрлі болады деп түсіндіреді.  Ол сол қоғамдағы объективтік және субъективтік жағдайға байланысты. Әйтсе де, экстремизмнің пайда болуы мен таралуының базистік жағдайы бар. Ол кез келген қоғам мен мем­лекетке тән. Қазіргі ке­зең­де экстремизм­нің пайда болуы­ның негізгі факторды ретінде эксперттер: әлеуметтік эконо­микалық тоқырау; жергілікті тұр­ғындардың көп бөлігі өмір сүру деңгейінің күрт түсуі; мемлекеттік басқару жүйесі мен саяси инс­титуттардың деформациясы; олар­дың қоғамдық дамудың пі­сіп тұрған мәселелерін ше­шуге қабілеті жетпеуі; саяси ре­жим­нің тоталитарлық сипат алуы бар. Осыған қоса, ғалым­дар экстремизмнің пайда бо­луы мен дамуына әсер ететін қо­сымша факторды атады. Олар: халықаралық немесе мем­лекеттік жүйеде экстремизм көріністеріне қарсы күрестің осалдығы, тұрғындардың, жеке топтардың саяси және құқықтық мәдениетінің төмендігі, мемле­кетаралық қатынастың әлсіреуі, әлеуметтік шиеленістің өсуі, т.б. Елімізде діни экстремизм және терроризмге қарсы ел­дегі билік органдарын тегіс жұмыл­дыра отырып, мемлекеттік дең­­гейде күрес жүргізілуде. Мә­­селен, 1999 жылдың 13 шіл­­де­­сінде «Терроризмге қар­сы іс-қимыл» туралы заң қабыл­­данды. 2005 жылдың 18 ақ­па­нын­да «Экстремизмге қарсы іс-қи­мыл» туралы заң қабыл­дан­ды. Бұдан бөлек, 2013 жыл­дың 24 қыр­күйегінде №648 Жар­лықпен Қазақстанда діни экс­тре­мизм мен терроризмге қарсы іс-қимыл жөніндегі 2013-2017 жылға арналған мемлекеттік бағ­дарламасы қабылданып, сол бағытта жұмыстар жүргізілді. Оның ішінде «Экстремизмге қарсы іс-қимыл» туралы қабыл­данған заңның 6-бабына сай мемлекеттiк органдар өз құзы­ретi шегiнде экстремизмнен сақ­­тан­­­дыруға бағытталған біраз жұ­­­мыстар iске асуда. Мысалы, ді­ни қыз­мет саласында мем­ле­­кет­тік реттеуді жүзеге асы­ра­­тын мем­­ле­кеттiк орган ел ау­­­ма­­ғында құ­­рыл­­­ған дiни бiр­лес­тiк­­тер мен миссионер­лер­дiң қыз­метiне зерделеу мен тал­дау жүргiзуде. Өз құзыретiне жа­та­­тын мәсе­лелер бойынша ақ­па­рат­тық-насихаттық iс-ша­ра­лар­ды жүзеге асыруда. Оған қоса Дiни қызмет және дiни бiр­­лес­­тiктер туралы заң­наманың бұзылуына қатысты мәселелердi қарап, экстремизмге қарсы iс-қимыл туралы заңнамасын бұ­­затын дiни бiрлестiктердiң қыз­­метiне тыйым салу туралы ұсы­­ныс енуде. Ал бiлiм сала­сын­дағы орталық атқарушы орг­ан бiлiм беру ұйымдарында оқу­шы­лардың экстремизм идея­ларын қабылдамауын, халық­ара­лық құқық пен iзгiлiктiң көп­шілік таныған принциптерiн құрметтеуiн қалыптастыруға ба­ғытталған тәрбиелiк бағдар­ла­малардың бекiтiліп, жастар арасында насихаттау жұмыстары жүргізілуде.Қорыта келгенде, бүгінде ел­де­гі тұрақтылық пен тыныштық – бар­шаға ортақ құндылық. Оны қорғау тек мемлекеттік ор­ган­­дардың міндеті болмауы тиіс, оған әрбір Қазақстан аза­маты өзінің жауапкершілігін терең се­зініп, экстремизмге жол бермеуі тиіс. Экстремизмге қарсы күрестің бірден-бір жолы — олар туралы өз уақытында шынайы мәлімет беру дейді мамандар. Бұл жерде әрине күнделікті ақпарат құралдарының рөлі өте жоғары.  Әйтсе де, жас өспірім балалар үшін ақпарат құралдарының беретін мәліметі де жеткілікті емес. Секталардың, экстремистік топтардың қаупі туралы жастарды көбірек хабардар етіп отыру қажет. Ол үшін барлық мектептерде, жоғарғы оқу орындарында «Дінтану» сабағымен қоса мамандар қауіпсіздік сабақтарын өткізіп, онда экстремистік топтарды, тоталитарлық секталарды қалай білуге болатынын түсіндіріп, олардан қалай сақтану жолын көрсетіп отырулары керек.

 

Түркістан: Террористік актілердің құрбанына көбінесе бейбіт тұрғындар, жас балалар айналуда

Дін саласындағы ақпараттық түсіндіру тобының 2022 жылға арналған жұмыс жоспарына сәйкес, Түркістан қаласы әкімдігінің Ішкі саясат бөлімінің ұйымдастыруымен "Дін мәселелерін зерттеу орталығы"-ның теолог маманы Дүйсен Асхат және Ішкі саясат бөлімінің маманы Марат Айсұлу №14 Қазыбек би атындағы мектептің оқушыларымен кездесті. Мақсат өскелең жас ұрпаққа діни экстремизмнің, теріс пиғылды діни ағымдардың зияны жайлы айту.

Өз кезегінде сөз алған теолог маман Дүйсен Асхат оқушыларға діни экстремизімнің қауіптілігі туралы баяндады. «Экстремизм мен терроризм тақырыбы тек Қазақстан үшін ғана емес, әлемдік деңгейдегі аса өзекті мәселенің бірі. Бұл әсіресе соңғы жылдары әлемнің түкпір-түкпірінде орын алып жатқан түрлі лаңкестік оқиғалар мен экстремистік топтардың белсенді әрекетінен кейін ғаламдық проблемаға айналды»,-деп бастады Дүйсен Асхат.

Экстремизм сөз латынның «extremus» деген сөзінен шығады. Мағынасы саяси, экономикалық, идеологиялық, әлеуметтік, діни т.б. мақсаттарға тыйым салынған жолдар арқылы қол жеткізу дегенге саяды. Ал терроризм латынның «terror», яғни қорқыныш деген сөзінен пайда болып, экстремизмнің соңғы нүктесі, атап айтқанда адамдарды қорқытып-үркіту, олардың денсаулығына, өміріне қауіп төндіру арқылы өз мақсатына жету әрекетін білдіреді.

«Экстремизмге қарсы іс-қимыл туралы» 2005 жылғы 18 ақпандағы Қазақстан Республикасының № 31 Заңында экстремизмге мынадай сипат, анықтама берілген:

- жеке және (немесе) заңды тұлғаның, белгiленген тәртiппен экстремистiк деп танылған ұйымдар атынан жеке және (немесе) заңды тұлғалар бiрлестiгiнiң әрекеттер ұйымдастыруы және (немесе) жасауы;

- Қазақстан Республикасының конституциялық құрылысын күшпен өзгертудi, егемендiгiн, оның аумағының тұтастығын, қолсұғылмаушылығын және бөлiнбестігiн бұзуды, мемлекеттiң ұлттық қауіпсiздiгі мен қорғаныс қабiлетiне нұқсан келтiрудi, билікті күшпен басып алуды немесе билікті күшпен ұстап тұруды, заңсыз әскерилендiрілген құралым құруды, оған басшылық жасауды және қатысуды, қарулы бүлiк ұйымдастыруды және оған қатысуды, әлеуметтік, тектiк-топтық алауыздықты қоздыруды (саяси экстремизмдi);

- нәсілдiк, ұлттық және рулық алауыздықты, оның iшiнде зорлық-зомбылықпен немесе зорлық-зомбылыққа шақырумен байланысты алауыздықты қоздыруды (ұлттық экстремизмдi);

- дiни өшпендiлiктi немесе алауыздықты, оның iшiнде зорлық-зомбылықпен немесе зорлық-зомбылыққа шақырумен байланысты өшпенділікті немесе алауыздықты қоздыруды, сондай-ақ азаматтардың қауiпсiздiгiне, өмiрiне, денсаулығына, имандылығына немесе құқықтары мен бостандықтарына қатер төндiретiн кез келген дiни практиканы қолдануды (дiни экстремизмдi) көздейтiн әрекеттер ұйымдастыруы және (немесе) жасауы.

Ал «Терроризмге қарсы іс-қимыл туралы» 1999 жылғы 13 шілдедегі Қазақстан Республикасының N 416-I Заңында «Күш қолдану идеологиясы және халықты үрейлендіруге байланысты және жеке адамға, қоғам мен мемлекетке залал келтіруге бағытталған күш қолдану және (немесе) өзге де қылмыстық әрекеттерді жасау не жасаймын деп қорқыту жолымен мемлекеттік органдардың, жергілікті өзін-өзі басқару органдарының немесе халықаралық ұйымдардың шешім қабылдауына әсер ету практикасы терроризм» екендігі туралы анықтама берілген.

Экстремизмнің түрі, бағыты бірнеше. Олардың негізгілері ретінде ұлттық, саяси және діни мақсатты көздейтін жымысқы әрекеттерді атауға болады. Ұлттық экстремизм деп өз ұлтын «сақтау», оның мәдени, экономикалық құндылықтарын «қорғау» сылтауымен өзгелердің құндылықтарына зиян тигізу, қауіп төндіру әрекеті танылады. Ал саяси экстремизм ретінде қоғамдық заңдылықтар негізінде қалыптасқан жүйені күшпен алмастыруды көздейтін әрекеттер саналады. Әлемде, оның ішінде Қазақстанда кең таралған және көп айтылатын діни экстремизм түріне діни қағидалар аясында өзге дін немесе сенім өкілдеріне, сондай-ақ дінге сенбеуші азаматтарға өз сенімін күшпен тықпалау немесе соған сәйкес әрекеттерге бару іс-қимылы жатады.

Терроризмнің де бірнеше түрі бар. Оның ішінде этникалық терроризм адамның ұлтына, этникалық түріне қарсы жасалған қылмыс түрі. Мұны кейде нәсілшілдік пиғылының нәтижесі деп те атап жатады. Этникалық терриризмге күрдтердің Түркиядағы, шешен содырларының Ресей аймағындағы бірнеше террорлық актілері т.б. мысал бола алады. Діни терроризмге діни идеологияның ықпалымен өзге дін өкілдеріне немесе мемлекеттік құрылымдық жүйелерге қарсы радикалды іс-қимыл түрі жатады. Бұған Қазақстанда да орын алған бірнеше радикалды топтардың құқық қорғау органдарымен арада болған қарулы қақтығыстарын мысал ретінде атап көрсетуге болады. Діни терроризм түріне діни канондарды бұрмалау арқылы адамдарды радикалдандыру және осы әрекетпен жұрт арасында дүрбелеу туғызу, жазсықсыз жандардың жанын қию әрекеттері жатады. Терроризмнің сондай-ақ криминалдық және идеологиялық түрлері де бар.Өкінішке орай, террористік актілердің құрбанына көбінесе бейбіт тұрғындар, жас балалар айналуда. Қазіргі таңда түрлі саяси, әлеуметтік, экономикалық, идеологиялық діни себептерге байланысты террористік шабуыл жасалатын мемлекеттер мен жекелеген өңірлердің индексі жасалуда.Индекстен байқағанымыздай террорлық актілер жиі ұшырасатын мемлекеттердің көпшілігі экономикалық жағдайы тұралаған немесе саяси-әлеуметтік жағдайы сын көтермейтін, тұрақсыз елдер немесе түрлі этникалық-діни топтардың мүдде қақтығысы бар елдер қатарында. Сондай-ақ, кейде мұндай елдер қатарында экономикасы дамыған, қандай да бір террорлық топтардың дұшпанына айналған жекелеген мемлекеттер де кіріп жатады.Қазақстанда экстремизм мен терроризммен күреске айрықша көңіл бөледі. Елімізде экстремизмнің діни сипаттағы бағыты кеңірек таралып, мемлекеттік деңгейде түрлі шулы оқиғалардың себебі де болғанын жақсы білеміз.

Қазіргі таңда Қазақстан аумағында тиым салынған террористік құрылымдардың ұлттық тізіміне келесі шетелдік ұйымдар енгізілген:

І. Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2004 жылғы 15 қазандағы шешімі негізінде:

1. «Аль-Каида»

2. «Шығыс Түркістандағы исламдық қозғалыс»

3. «Өзбекстандағы исламдық қозғалыс»

4. «Күрд Халық Конгресі» («Конгра-Гел»)

ІІ. Жоғарғы Соттың 2005 жылғы 15 наурыздағы шешіміне сәйкес:

5. «Асбат аль-Ансар»

6. «Братья-мусульмане»

7. «Талибан» қозғалысы

8. «Боз гурд»

9. «Орталық Азиядағы Жамаат моджахедтер»

10. «Лашкар-е-Тайба»

11. «Әлеуметтік реформалар Қоғамы»

ІІІ. Нұр-Сұлтан қаласы сотының 2005 жылы 28 наурыздағы шешіміне сәйкес:

12. «Хизб-ут - Тахрир» ұйымы

ІV. Нұр-Сұлтан қаласы сотының 2006 жылы 17 қарашадағы шешіміне сәйкес:

13. «АУМ Синрикё»

14. «Шығыс Түркістан азат ету ұйымы»

V. Нұр-Сұлтан қаласы сотының 2008 жылғы 5 наурыздағы шешіміне сәйкес:

15. «Түркістан ислам партиясы».

VІ. Атырау қаласы сотының 2011 жылғы 25 қазандағы шешіміне сәйкес:

16. «Джунд-аль-Халифат»

VII. Шығыс Қазақстан облысы арнайы ауданаралық экономикалық сотының 2012 жылғы 7 маусымдағы шешіміне сәйкес:

17. РҚБ «Сенім. Білім. Өмір»

VIII. Нұр-Сұлтан қаласы Сарыарқа аудандық сотының 2013 жылғы 26 ақпандағы шешіміне сәйкес:

18. «Таблиги джамагат»

IX. Нұр-Сұлтан қаласы Сарыарқа аудандық сотының 2014 жылғы 18 тамыздағы шешіміне сәйкес:

19. «Ат-такфир уаль-хиджра»

X. Нұр-Сұлтан қаласы Есіл ауданы сотының 2015 жылдың 15 қазан айында қабылданған шешіміне сәйкес:

20. «Ислам мемлекеті» (ДАИШ)

21. «Ан-Нусра фронты»

22. «Йакын Инкар» Нұр-Сұлтан қаласы Есіл ауданы сотының 2018 жылғы 10 қазандағы шешіміне сәйкес экстремистік ұйым болып табылды.

Айта кету керек, терроризм әдетте бір мемлекеттің аумағымен ғана шектелмейді. Бұл ретте, Қазақстанға келген экстремистік топтардың, идеялардың артында Ауғанстан, Пәкістан және Кавказдағы кейбір елдердегі діни, саяси радикалды топтар жатқанын айта кеткен жөн. Қазақстан заңымен тыйым салынған біраз ұйым елімізде нақты төбе көрсетпегенімен, Қазақстан әріптестік танытқан немесе шекаралас орналасқан мемлекеттердің аумағында тыйым салынған қауіпті ұйымдар болғандықтан тізімге енді. Алайда Хизб-ут – Тахрир, Таблиғи жамағат, Джунд-аль-Халифат, Ислам мемлекеті, Ат-такфир уаль-хиджра сияқты ұйымдар жоғарыда аталған аталған елдерден бастау алатын идеология екендігі баршамызға белгілі жайт. Діни идеологиямен санасы уланып, отбасын ертіп Сириядан шыққан Қазақстан азаматтары аз болған жоқ. Қазақстан қауіпсіздік қызметтері ұйымдастырған «Жусан» операциясының арқасында олардың көпшілігі елімізге қайтарылды. Олардың барлығы қайта реабилитациялаудан өткізіліп, қылмысы дәлелденгендері ел заңына сәйкес сотқа тартылып, жазасын өтеу орындарына жабылды.

Сондай-ақ, көп жылдан бері Қазақстан Шанхай ынтымақтастық ұйымы, Ұжымдық қауіпсіздік шаралары ұйымы сияқты халықаралық ұйымдар аясында терроризмнің халықаралық деңгейдегі таралуына қарсы операцияларға ұдайы қатысуда. Ирактағы соғыста қазақстандық Қазбат сарбаздары да қатысып, жарылғыш заттарды залалсыздандыру жұмыстары атсалысты.

Терроризммен күрес кешенді түрдегі операциялар арқылы іске асады. Мысалы террористік ұйымдардың көпшілігі есірткі саудасы арқылы қаржыландырылып отырады. Сондықтан терроризммен күрестің маңызды бөлігі халықаралық есірткі саудасын тоқтату амалдарында жатыр. Оның ішінде Қазақстан аумағы Ауғанстаннан Еуропаға тасымалданатын есірткінің негізгі транзит жолдарының бірі саналатындықтан біздің елімізге осы бағыттағы жұмыстарды үнемі дамытып, қауіпсіздік шараларын ұдайы күшейтіп отырғаны абзал.

Қазақстанда Ұлттық қауіпсіздік комитеті жетекшілік ететін Терроризмге қарсы орталық, жергілікті атқарушы органдар жанында облыс және қала әкімдері төрағалық ететін Терроризмге қарсы комиссиялар қызмет етеді. Аталған құрылымдарға елдегі мүдделі мемлекеттік және қоғамдық құрылымдар енгізіліп, мемлекет аумағындағы радикалды экстремизмнің алдын алу, профилактикалық жұмыстарды жүйелі түрде іске асыру, террористік іс-әрекеттерге қарсы қауіпсіздік шараларын ұйымдастыру сынды маңызды жұмыстарды үйлестірумен айналысады. Аталған құрылымдардың жұмысы көзге көрініп, БАҚ беттерінше ашық жазылмағанымен, елдің қауіпсіздігін қамтамасыз ету бағытында маңызды бастамалар мен іс-шаралардың ұйытқысы болуда.

Қорыта келгенде, бір ұлттың емес тұтас әлемнің бас ауруына айналған экстремизм мен терроризммен күрес еш уақытта толастамақ емес. Өйткені бұл жұмыстың астарында әлемдегі ең басты құндылық – адамның өмірі, оның бостандығы мен қауіпсіздігі жатыр.

Маманның сөздерін Ішкі саясат бөлімінің маманы Марат Айсұлу да өз дәлелдерімен нақтылай түсті.  Ол бүгінде діни экстремизм мен терроризм қаупі бүкіл әлемге жантүршігерлік қауіп төндіріп тұрғанын айтты. Лаңкестік әрекеттерді қазіргі уақытта Еуропадан да, Азиядан да, АҚШ-тан да кез келген аймақтан көре отырып, оның құрлық таңдамайтын тажал екенін жеткізді.

Жиын соңында оқушылар мамандарға сұрақ қойып, өзара пікір алмасты.

 

Түркістан: Дін атын жамылған ағымдар өздеріне жаңа мүшелерді тартып, олардан түскен ақпараттарды бақылауда ұстайды

Түркістан: Дін атын жамылған ағымдар өздеріне жаңа мүшелерді тартып, олардан түскен ақпараттарды бақылауда ұстайды

Дін саласындағы ақпараттық түсіндіру тобының 2022 жылға арналған жұмыс жоспарына сәйкес, Түркістан қаласы әкімдігінің Ішкі саясат бөлімінің ұйымдастыруымен "Дін мәселелерін зерттеу орталығы" маманы сінің теолог маманы Дүйсен Асхат және Ішкі саясат бөлімінің маманы Марат Айсұлу №22 Б.Момышұлы атындағы мектептің оқушыларымен кездесті.  «Дін мәселелерін зерттеу орталығы» КММ-сінің теолог маманы Дүйсен Асхат діни экстремизмнің, теріс пиғылды діни ағымдардың зияны жайлы айтып берді.

-          Қазіргі таңда адамдардың негізгі құқықтарына нұқсан келтіріп, мемлекетке, қоғамға, жанұяға қауіп төндіріп отырған, адам денсаулығына түзелмейтіндей зиян келтірген теріс пиғылды діни ағымдардың қызметі алаңдатушылық туындатуда. Дәстүрлі емес діни ағымдардың қоғамды іштен ірітіп, бүлік салып жатқандығы туралы жиі айтылып келеді. Алайда, жастар теріс пиғылды ұйымның өз жұмысын нақты қандай әрекеттер арқылы жүргізетінінен бейхабар,-деп бастады баяндамасын маман.

Дін атын жамылған ағымдар өздеріне жаңа мүшелерді тартып, олардан түскен ақпараттарды бақылауда ұстайды. Сондай-ақ, бейэтикалық тәсілмен жеке тұлғаны бағындыру арқылы, психологиялық қысым көрсету, қорқыту және мүшелерді ұйымда ұстап қалудың өзге де жолдарына сүйенеді. Осылайша олар тұрмыс қалпын және адамның еркін ақпараттық дүниетанымды таңдау құқығын бұзады. Бүгінгі таңда қоғамда дін атын жамылып ұлттың өркениеті мен мәдениетін теріске шығарушы көптеген ағымдардың пайда болғаны белгілі. Сонымен елімізде дәстүрлі діни бірлестіктер ұстанымдарының күшеюімен бірге шет елдік миссионердің белсенді қызметі арқасында протестанттық ағымдардың «Иегова куәгерлері», «Агапе», «Жаңа өмір», «Жаңа аспан», «Благая весть» және т.б. жұмыс істеуде. Рон Хаббард негізін салған Саентология шіркеуі. «Кришна санасы» қоғамы елімізде әрекет етіп отырған жаңа діни ағымдардың бірі. Бұл діни ағым жастар арасында таралып жатыр. Бұл ағымдар өздеріне тән әдістері мен мүмкіндіктерін тиімді пайдаланады. Миссионерлік жұмыстарын белсенді жүргізеді: кең аудиторияларда,концерт залдарында, кинотеатарларда. Сондай-ақ қайырымдылық жұмыстарын жақсы ұйымдастырады. Бұл ағымдар өз ұйым мүшелерінің құқығын бұзып,«сананы бақылау» әдісі арқылы денсаулығына, психикасына зиянын тигізеді. Көптеген миссионерлер жергілікті халық басым елді мекендерде тұрып, сол халықтың тілін, әдет-ғұрпын, мінез-құлықтарын өз қызметтерін табысты атқару үшін жетерліктей деңгейде зерттеп, үйренеді. Жұмыссыздар, өмірден өз орнын таппағандар, рухани ізденісте жүргендер, жеке басы және отбасындағы психологиялық қиындықтарға төзе алмағандар, Ислам дінін терең білмейтіндер, әсіресе жастар миссионерлердің үгіт-насихатына тез ілігеді. Деструктивтік діни ағымдар мүшелерін меншікті заттай қарайды. Ағым мүшелерінің рационалдық ойлаудан бас тартуы, ең қауіпті салдар болып саналады. Сонымен қатар, адамның жеке басына тәуелділікке бейімділікті, дербессіздікті және тұйықтықты енгізу, тағы да мұндай топтастықтың біріктіру сипатын күшейтеді. Сол сияқты дін атын жамылған ағымдардың мүшелігіне көп жағдайда жастардың, соның ішінде кәмилеттік жасқа толмаған азаматтардың өтуі таңғаларлық жәйт емес. Саентологтар заңсыз әрі мамандандырылмаған медициналық тәсілдермен айналысады. Қазақстан Республикасындағы Кришна санасының қоғамы мүшелері адамгершілікке жатпайтын және үндеу мен жаза түрінде олардың абыройын аяққа таптайтын азапқа неліктен душар етеді. «Брахма Кумарис», Сан Мен Мун бірлестігінің қозғалысы, Иегова куәгерлері бірлестігінің ерушілері тіленушілікпен айналысып жатқанда, оларды оңай пайдаланып, өз діни бірлестігі үшін тегін еңбек жасатқызады. Сан Мен Мун бірлестігінің қозғалысы, Саентология шіркеуінің жетекшілері өз жиындарында гипноз және басқа да психологиялық сендіру әдістерін қолданады. Халықаралық тәжірибе көрсеткеніндей, ең қауіпті қазіргі заманғы деструктивтік діндер: «Саентология шіркеуі» және басқа да хаббардтық ұйымдар (дианектика орталығы, «Нарконон», «Криминон» және т.б.), «Иегова куәгерлері», «Иисус Христос қасиетті соңғы күн шіркеуі» (мормондар), «Бірігу шіркеуі» және басқа муниттік ұйымдар, «Кришна санасының қоғамы» және басқа неокришнаиттік, Шри Чинмоя культі, «Брахма Кумарис», «Аум Синрике» және оның бөлшектері, мысалы, «Гухъясамаджа», «Фалуньгун», «Жанұя» («Құдай балалары»), «Сенім қозғалысы» (елукүншіліктер, әртүрлі «толық Евангелия шіркеуі» және т.б.), «Ақ ағайындылар», «Соңғы өсиет шіркеуі», уаххабиттер және басқа экстремистік ағымдар, К.Кастанеда ерушілері, Лазарева ерушілері, түрлі комерциялық, және дін атын жамылған ағымдар. Адамның имандылық жөніндегі пікірлері де әртүрлі. Имандылық-адамның ішкі әлемінің татулығы, қоғаммен, табиғатпен үйлесімді болуы.Әрбір адам қоршаған ортасын қадірлеп, айналасындағы адамдарды сыйласа, мемлекетттің заңдарына құрметпен қараса, пайдалы істер жасаса, осының барлығы айналып келгенде имандыллыққа саяды. Ал, Ішкі саясат бөлімінің маманы Марат Айсұлу дін саласындағы тұрақтылықты қамтамасыз ету бағытында әңгіме өрбітті. Еліміздегі дін саласындағы тұрақтылықты қамтамасыз ету мәселесі мемлекеттік саясаттың негізгі бөлігінің бірі болып саналады,- деген маман  осы бағытта мемлекет деңгейінде заңдылықтарды жетілдіру және күшейту қолға алынған, ал жергілікті жерлерде нақты атқарылар жұмыстардың нәтижелілігі артуда екенін айтты.  Дін саласы бойынша жұмыстар тиісті деңгейде үйлестіріліп, жүзеге асырылуда. Бірінші кезекте теріс пиғылды діни ағымдардың ықпалынан халықты, ең алдымен, өскелең ұрпақ – жастарды қорғау міндеті тұр. Осы мақсатта қала көлемінде дін саласы бойынша халық арасында, яғни елдімекен тұрғындары, мекеме қызметкерлері, оқу орындарының жастары мен мектеп оқушылары арасында кең көлемді ақпараттық-түсіндіру жұмыстары жүргізілуде. Қала көлемінде ақпараттық-түсіндіру топтары құрылған. Оқушылар көкейінде жүрген сұрақтарына жауап алып, пікірлерімен бөлісті. Ал мамандар осындай шараның басқа да оқу орындарында жалғасын табатынын жеткізді.

Діни экстремизмге қарсы орталық академияға айналды

Діни экстремизмге қарсы орталық академияға айналды

“Нұр-Мүбарак” университеті жанындағы Діни экстремизмге қарсы іс-қимыл орталығы шаңырағы кеңейіп, арнайы академияға айналды. Ал Академияның басшылығы осы кезге дейін түрлі жобаларға жетекшілік жасап, орталықты басқарған белгілі теолог Тимур Нүсіпханұлының тізгінінде. Бұл жөнінде университет проректоры, PhD доктор Қайрат Құрманбаев мәлімдеді.

Еліміздегі діни экстермизмге қатысты ахуалға шолу жасай келе университет жанынан ашылған Діни экстремизмге қарсы іс-қимыл орталығының да тарихына тоқталды.

– Бұл орталық 2016 жылы алғаш ашылғанда университет басшылары маған тапсырған болатын. Содан бастап үлкен жұмыстар, нәтижелі жемісті еңбектер атқарылып келеді. Соңғы бір жылда өте ауқымды жұмыстар атқарды, оны біріміз білсек, біріміз білмейміз. Бірақ еліміздің барлық аймағында бұл орталықтың тиімділігін мойындады. Орталық енді кеңейіп, академияға айналғандықтан, дерадикализация мен экстремизмнің алдын алу бағытында қызметі артады деген сенімдемін, – деп академияға сәттілік тіледі.

Ал академия директоры Тимур Нүсіпханұлы осы кезге дейін қандай жоба жүзеге асса да “Нұр-Мүбарак” университетінің ғалымдары мен білікті мамандарының еңбегінің нәтижесі екеніне тоқталды. 2021 жылдан бастап ҚМДБ, аймақтық және қалалардағы дін істері басқармалары, оларға қарасты орталықтар, жалпы 700-дей маман қамтыған 8 курс өткізген. Сондай-ақ «Жусан» гуманитарлық операциясымен қайтарылған және деструктивті діни ағым жетегіндегілерді оңалту мақсатында еліміздің әр аймағынан 200-дей адамға курстар өтті.

Тек бұл бағытта ғана емес, БАҚ, әлеуметтік желілерде деструктивті санаға насихаттаушы шетелдік уағызшылардың 15 бейнежазбасына сараптама жасалып, нақты жауап берілді. ҚР Ақпарат және қоғамдық даму министрлігіне қарасты @kazislam.kz ақпараттық-танымдық порталында бейнежазба хабарлары түсірілді. Республикалық «Жетісу» телеарнасымен бірлескен «Бүгінгі дін» телехабарында ұлттық құндылықтарымызды дәріптеу, дерадикализация бойынша өзекті тақырыптарға 20 хабар көрерменге ұсынылды. Енді академия қызмет аясын халықаралық дәрежеде дамытуға сенім мол.

Дәстүрлі құндылықтарды ұстану борышымыз

Дәстүрлі құндылықтарды ұстану борышымыз

Салт-дәстүр, әдет-ғұрып – әр ұлттың, халықтың діні мен сеніміне, тұрмыс тіршілігіне, ұлттық құрылым ерекшелігіне сәйкес ғасырлар бойы жинақталып, өмірдің өзі туғызған ғұрыптардың жиынтығы, қауым мен қоғамда қалыптасқан мінез құлықтың үлгісі.

Салт-дәстүр кез келген ұлт үшін өмір сүру қағидасы. Кез-келген ұлттың мың жылдықтан бері қаймағы бұзылмаған салт-дәстүрі болады. Тарих беттерін парақтар болсақ басқыншы елдердің бодан жұрттың ұлттық дәстүрінен, тілінен, дінінен айыруға тырысқанын байқаймыз. Ал оның орнына өз елінің өмір сүру қағидасын тықпалаған. Ал мұндай ұлттың болашағы әманда болмаған. Сол себепті қазақ халқында «дәстүріңді баққаның, үмітіңді жаққаның»,- деп бекер айтпаса керекті.

Қазақ халқының ислам дінімен жіті таныс болып, біте қайнасқанына XIІI ғасырдан астам уақыт өтті. Содан бері халқымыздың салт-санасы, әдебиеті мен мәдениеті мұсылмандыққа бейімделіп ұлттық болмыстың ажырамас бөлігіне айналды. Халқымыз ұстанған әдет-ғұрыптар ислам заңнамасындағы құқықтық нормалардың бастау алар бұлағының бірі болып саналады. Себебі Қасиетті Құранда «Ғафу жолын ұста, ғұрыппен әмір ет және надандардан теріс айнал»,- деп бұйырған. Сондай-ақ «Мұсылмандар жақсы деп есептеген нәрсе Алланың алдында жақсы, мұсылмандар жаман деп көрген нәрсе Алланың алдында жаман»,- деп ескертеді.

Ал енді соңғы жылдары айтыс-тартысқа түсіп жатқан қазақтың салт-дәстүрлерінің бірнешеуіне тоқтала кетсек.

1.      Жаңа түскен келіннің үйдің үлкендеріне сәлем салуы.

2.      Үлкендерден қол жайып бата сұрап, бет сипау.

Кейбір дінде жүрген азаматтар осы аталған салт-дәстүрімізді теріске шығарып, мұның барлығы ширк, фитнә, бидғат деп ғасырлар бойына қалыптасқан дүниетанымымызға балта шабуда. Жаңа түскен келін сәлем салса адам адамға емес, адам Алланың алдын иіліп сәлем салуы керек деп мұндай амалды ширкке таңуда. Ал сонда бұрыңғы апа-әжелеріміз Құдайға қарсы шыққан болдыма? Өздерінің айтуынша келіннің сәлем салуы әйел адамның намаз оқығандағы рукуғ жағдайымен бірдей болады-мыс. Ал енді осы ислам дініндегі құлшылық ету мен қазақтың дәстүріндегі келіннің сәлем салуында нендей айырмашылық бар? осыған тоқталсақ:

Ислам дініндегі намаздың ішіндегі рукуғ етудің мынадай шарттары бар:

1. Еңкею 90 градус болы шарт,

2. Екі қол еңкейгенде тізеде болу керек,

3. Рукуғ еткенде «субхана роббиәл ъазим» деген дұға оқылады.

Осы жоғарыда келтірілген шарттар орындалмаса ол рукуғ болып есептелмейді.

Ал енді қазақ халқының сәлем салу дәстүрін сипаттап көрелік. Еңкею 90 градус болсын деген шарт жоқ. Екі қолдың да тізеде болуы шарт емес. Сонымен қатар сәлем салар уақытта белгілі бір дұғаның оқылуы да міндетті емес. Демек сәлем салу мен намаздағы еңкею бір біріне мүлдем ұқсамайды.

Әр елдің салты басқа демекші сәлем салудыңда әр ұлтқа тиесілі өзіндік формасы болады. Мәселен қазақ-қырғыз халықтарында жаңа түскен келін ата-енесінің болсын, үйдің үлкендерінің болсын қолын қысып амандаспаған. Оның орнына өзінің құрметі ретінде жай иіліп қана сәлем берген. Ал көрші өзбек халқында «Ассалаумағалейкум» деп оң қолын кеудесіне қойып сәлем береді. Бірақ барлығының ойында - Аллаға қарсы шықсам деген оймен емес, керісінше ата-енеме құрмет көрсетіп, үлкеннің ақ батасын алсам деген оймен сәлем салып, иіледі. Ал ислам шариғатына сүйенер болсақ ешқандай жерде иіліп сәлем беру күнә, ширк, бидғат деп айтылмаған. Керісінше әдептілік, көркем мінез құлық жайында айтылған Құран аяттарымен хадис шәрифтерге байланып тұрады.

Бүгінгі таңда өзін сәләфимін деп атап жүрген азаматтардың ойынша дінге енгізілген жаңалықтың бірі – марқұмның атынан құран бағыштау. Өздерінің айтуынша Құран өлілерге емес, тірілерге түскен. Расыменде Құран тірілерге түскен, өлілерге арнап құран бағыштау бар. Осыны желеу еткендер тіпті қайтқан әке-шешесіненде теріс айналуда. Ақиқатында марқұмның атынан құран бағыштауға болама? Алланың Елшісі (с.а.с.)  хабар беріп, аруақтарды еске алып Құран бағыштауға үндеген. Хадисте: «Өлілеріңе  Ясин сүресін оқыңдар», - деп келеді. Қазақ осындай дәйекті дәлелдерге сүйене отырып, Пайғамбар өсиетін дәстүрге сіңіре білген. Себебі, ас ішіп болған соң үйдің үлкені Құранның тіліне жеңіл келетін сүресін оқып әуелі ішкен асына шүкіршілік етсе, соңынан о дүниелік болған ата-бабасының рухына арнап құран бағыштаған. Оқылған құранның сауабы қабірде жатқан марқұмның азабын жеңілдететіндігі көптеген хадистерде айтылған. Жақыны қайтқан әр қазақтың үйіне бара қалсаң, қайтқан туыстарын тек жақсылықпен ғана еске алып отырады. Ал бұл Алла Елшісінің «өлгендеріңді жақсылықпен еске алыңдар» деген насихатын өз дәстүріне сіңіре білгендігінің көрінісі іспетті. Қазақ халқы дінге әсте жаңалық енгізіп қарсы шықпаған.

Өздерінің шейхы санайтын Ибн Тәймияда өзінің еңбегінде «құран бағыштаудың шариғатқа қарсы келмейтіндігін жасалған жақсылық пен оқылған Құранның сауабы өліге тиеді», деп Құран аяты мен хадис шәрифтерді теріске шығармаған.

Бұл аталған екі мәселе қазақтың өмір сүру заңдылығында темір қазықша орныққан ұстанымдардың бір парасы ғана.  Қазақтың салт-дәстүрінің түбіне бойлай енсек түбі Құран аяты мен хадиске келіп тоқтайтынымыз анық. Ал біз саналы түрде осы жауһарларымызды теріске шығарып, ажырап қалмауымыз қажет.

 

Қ.Қосмаханов

Түркістан облысының дін істері басқармасының

«Дін мәселелерін зерттеу орталығы» КММ-нің

теолог маманы   

 

ДІНИ САУАТТЫЛЫҚ МЫҚТЫ БОЛУ КЕРЕК

ДІНИ САУАТТЫЛЫҚ МЫҚТЫ БОЛУ КЕРЕК

Білім – ақыл мен парасаттың белгісі болған асыл қазына.  Білімді болу алдымызда тұрған үлкен белестеріміз бен мақсаттарымыздың биік шыңы болып саналады. Білім нәрімен сусындаған адамзат рухани тұрғыда көптеген жетістіктерге қол жеткізеді әрі өзіңе жаңашылдық ашуға қабілетті болады.  «Бәсекеге қабілетті болу үшін, біз жоғары,  білімді ұлт болуымыз қажет»,- деп Н.Назарбаев айрықша атап айтқандай білімге ие болу жас ұрпақтың қолында тұрған қазіргі кездегі өзекті мәселелердің бірі.                                          

Дүние тану, білімге талпыну әрбір адамның есейген дәуірінен аңсап қараған түбегейлі ісінің бірі болып келеді. Егер бұл талпыну болмаса, әрбір адам білімге, еңбекке үңіле қарамаса, тек аңша қарын тойдырып, ұйқымен уақыт өткізсе, ешбір ілгері басу-өрлеу де болмас еді. Себебі, бұл заман білекке сеніп отыратын емес, білімге сенетін, білімді, сауатты болуды талап ететін заман.                                                                                                         

Қазіргі заманда жас ұрпақтың  білім алуға деген талпынысы, қызығушылығы өте жоғары деп ойлаймын. ХХІ ғасыр – ақпарат пен технологияның заманы.  Адамдардың білім алу деңгейі жаңа сатыға көтеріліп, жаңа түрлі технологиялар, жаңа бағдарламалар ойлап табылып, білім сапасы артуда. Ізденіп, талпынған адамға білім алу үшін ақпарат көздері жетерлік. Тіпті ешқайда шықпай, бір орында отырып-ақ технологияның арқасында білімімізді жетілдіріп, дамытуға болады.        

         Білімді болып, дүниеге деген көзқарасының оң болып дамуы әр адамның өзіне байланысты. Біздің елімізде оқимын, дамимын деген адамға барынша мүмкіндік жасалған деп ойлаймын. Қазіргі заманда көзі ашық, көкірегі ояу оқыған, білімді азамат болмасан, бір орында қалып, жан-жақты дами алмай қалуын әбден мүмкін. Сондықтан да әр адам өзі үшін тырысып, ізденуі керек. Ең бірінші кезекте әр ата-ана баласының болашағы үшін, мектеп табалдырығын аттаған кезден бастап, баласының білімді болып, жан-жақты қалыптасуы үшін жағдай жасауы керек деп ойлаймын. Сол кезде қалыптасып келе жатқан жас ұрпақтың білім-ғылымға деген көзқарасы дұрыс болып, саналы білімді ұрпақ болып қалыптасады.     

Білімді адам кез-келген қиын жағдайдан шығатын жолды тауып, өмірде көп нәрсеге қол жеткізуге шамасы жетеді. Адам білімді, сауатты болған сайын оның дүниетанымы кеңейіп, креативті ойлау жүйесі дамып, басқа адамдармен қарым-қатынас жасап сөйлесу барысында көп нәрсе үйренуге және үйретуге мүмкіндігі арта түседі.                                                                                                  

Жастарды білім жолына салып, түзу жолдан тайдырмай, оқу-білімнің тізгінін ұстату мемлекет пен қоғамның міндеті саналады. Қандай мықты мемлекет болмасын жастардың білімі мен оқу-ағарту ісіне көп көңіл бөледі. Келешектің іргетасын қалайтын жастар болғандықтан, ең алдымен сол елдің жастарының саналы ұрпақ болып жетілуіне барынша күш салу керек деп ойлаймын.                                                                                                          

Білімді ұрпақ – еліміздің болашағы, ертеңі. Тәуелсіз еліміз қанатын кере жайып, ел мәдениеті өркендеген қазіргі заманда тек білімді жастар ғана ұлтымызды асқақ, елімізді көкке көтереді. Қоғамның негізгі өзегі – жастар. Қазақстанның болашағы жастар еншісінде екенін ескерсек, сол жастардың сапалы білім алып, тәрбиелі, парасатты азамат болып қалыптасуына қоғамның да ықпалы зор екені анық. Саналы қоғамда білімді азаматтармен бірлесе өмір сүрген жастар өз бойында білімге деген құштарлық пен ізгі сезімдерді қалыптастыратыны сөзсіз.                                                        

Қорыта келгенде әрбіріміз сауатты болу үшін білім алуға міндеттіміз. Адам жан-жақты болуға талпынса, көштен қалмасы анық. Абай атамыз «Білімдінің күні жарық, білімсіздің күні кәріп» деп бекер айтпаса керек, сондықтан да дамыған елдермен тереземіз тең болуы үшін білімді де, сауатты болуға, заман талабына сай болуға талпынып, еңбектенуіміз қажет.

 

 Ж.Байгерей    

Түркістан облысының дін істері басқармасының

«Дін мәселелерін зерттеу орталығы»КММ-нің

дінтанушы маманы       

2023 жылғы діни күндер кестесі бекітілді

2023 жылғы діни күндер кестесі бекітілді

 Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының Шариғат және пәтуа бөлімі 2023 жылғы діни күндер кестесін бекітті.

Хижри айлардың басталуы халықаралық астрономиялық зерттеу орталықтарының мәліметтері негізінде жасалды. Пәтуа мамандары діни мерекелердің нақты күндері жаңа айдың көрінуіне байланысты көрсетілген уақыттан бір күн шегерілуі немесе алға жылжуы мүмкін екенін ескертеді.

Осы RSS каналға жазылу